Το Σούλι είναι ευρέως γνωστό λόγω της συμβολής των Σουλιωτών στην ελληνική επανάσταση. Ένα από τα τρία απάτητα από τους Τούρκους μέρη, που γέννησε ήρωες και ηρωίδες, καθώς οι Σουλιώτισσες αγωνίζονταν με τον δικό τους τρόπο για τη λευτεριά, άλλοτε στα μετόπισθεν και άλλοτε στην πρώτη γραμμή αρπάζοντας τα όπλα. Οι περισσότεροι γνωρίζουν τους Μποτσαραίους, τους Τζαβελαίους, τον Σαμουήλ και τη θυσία των γυναικών στο Ζάλογγο. Ωστόσο, υπάρχουν και ιστορικές μάχες στις οποίες οι Σουλιώτισσες κατατρόπωσαν τον τουρκικό στρατό και πήραν αιχμαλώτους! Αυτά όμως θα τα δούμε σε άλλο άρθρο. Το άγριο, ορεινό τοπίο του Σουλίου με τα απόκρημνα βουνά και τις χαράδρες, έθρεψε τους σκληροτράχηλους ήρωες που αψήφησαν τον τουρκικό ζυγό και έδωσαν τη ζωή τους για να είναι ελεύθεροι. Μέχρι σήμερα, οι Σουλιώτες παραμένουν συνώνυμο της αδούλωτης ψυχής και σύμβολο ελευθερίας. Θα μπορούσα να συνεχίσω να πλάθω το εγκώμιό τους, καθώς αισθάνομαι ιδιαίτερα υπερήφανη που κατάγομαι από τα Σουλιωτοχώρια, ωστόσο, θα σας οδηγήσω σε έναν ιδιαίτερο προορισμό. Οι Μύλοι Σουλίου αποτελούν ένα ιστορικό αξιοθέατο μέσα στη φύση, που αξίζει να επισκεφθείτε!
Απαράμιλλη φυσική ομορφιά στην τοποθεσία όπου βρίσκονται οι Μύλοι Σουλίου.
Ο ποταμός Αχέροντας και ο Τσαγκαριώτικος χείμαρρος διατρέχουν τα βουνά του Σουλίου, δίνοντας τη μυθική ταυτότητα στον ιστορικό αυτό τόπο. Τα νερά τους έδιναν ζωή και έχουν συνδεθεί με πολλούς μύθους και παραδόσεις. Ενδεικτικά θα αναφέρω το πέρασμα στον Κάτω Κόσμο, στο βασίλειο του Άδη, μέσω του Αχέροντα και τον δράκο που φέρεται ότι σκότωσε ο Άγιος Δονάτος μετατρέποντας τα πικρά νερά του ποταμού σε γλυκά, δίνοντας στο χωριό Γλυκή το όνομά του. Ορμητικά και παγωμένα τα νερά τους, αξιοποιήθηκαν με διάφορους τρόπους μέσα στο πέρασμα του χρόνου.
Τα νερά που κατέφθαναν με ορμή στον μύλο, έχουν πια λιγοστέψει.
Στους πρόποδες της οροσειράς του Σουλίου, εκεί που ο Τσαγκαριώτικος τρέχει να ανταμώσει τον Αχέροντα, οι Σουλιώτες έφτιαξαν τους μύλους τους. Μύλοι υπήρχαν σε πολλά Σουλιωτοωχώρια. Στην τοποθεσία που έχει αυτήν την ονομασία υπήρχαν επτά μύλοι. Έξι στη μία όχθη και ένας στην απέναντι. Τα ορμητικά νερά έκαναν τις μυλόπετρες να γυρνούν και να αλέθουν το σιτάρι ώστε να παραχθεί το αλεύρι. Ύστερα, το φόρτωναν σε άλογα ή γαϊδούρια και το πουλούσαν στα γύρω χωριά, φτάνοντας μέχρι και στην Πάργα!
Περπατώντας για λίγα μέτρα μέσα στο ρέμα, θα φτάσετε στο καφενείο που λειτουργεί το καλοκαίρι.
Ο νερόμυλος που σώζεται μέχρι σήμερα είναι ιδιοκτησία του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Αγίου Δονάτου Σουλίου. Αν όχι όλοι – σχεδόν όλοι – οι μύλοι ανήκαν στην Εκκλησία. Τους παραχωρούσε στους κατοίκους της περιοχής για εκμετάλλευση έναντι αμοιβής, κάτι σαν το σημερινό ενοίκιο, μέσω μιας διαδικασίας που θυμίζει τον σημερινό πλειστηριασμό. Ο μύλος που βλέπετε στις φωτογραφίες αποτελεί διατηρητέο μνημείο από την Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας. Το καλοκαίρι ανοίγει το καφενείο που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω στο ρέμα και προσφέρει ροφήματα και φαγητό. Τα πλατάνια προσφέρουν τον ίσκιο και τη δροσιά τους τους επισκέπτες, δημιουργώντας εδώ μια μικρή όαση.