Η δημιουργία της σκέψης και ο έλεγχός της

Πώς σχηματίζεται μία σκέψη στον εγκέφαλό μας; Η νευροεπιστήμη μπορεί να μας δώσει την απάντηση για το πώς λειτουργούν οι νευρώνες του εγκεφάλου και τι συμβαίνει με τις χημικές διεργασίες. Η δρ. Lina Begdache από το Πανεπιστήμιο του Binghamton περιγράφει εν συντομία τη διαδικασία. Ο εγκέφαλος αποτελείται από νευρώνες, δηλαδή κύτταρα που δημιουργούν ηλεκτρικούς παλμούς για επικοινωνία. Υπολογίζεται ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει περίπου 100 δισεκατομμύρια νευρώνες. Αυτοί λοιπόν, απελευθερώνουν κάποιες χημικές ουσίες, γνωστές ως νευροδιαβιβαστές οι οποίες δημιουργούν ηλεκτρικά σήματα στους γειτονικούς νευρώνες.

Τα ηλεκτρικά σήματα διαδίδονται σαν κύμα σε χιλιάδες νευρώνες, γεγονός που οδηγεί στο σχηματισμό σκέψης. Ποια είναι όμως η προέλευση της σκέψης; Ο δρ. Yohan John (PhD Neuroscience) μας λέει ότι οι σκέψεις προέρχονται από παντού και πουθενά! «Υποκειμενικά, οι σκέψεις μας προέρχονται από το πουθενά: απλώς ξεπηδούν στο κεφάλι μας ή αναδύονται με τη μορφή λέξεων που φεύγουν από το στόμα μας. Αντικειμενικά, μπορούμε να πούμε ότι οι σκέψεις προκύπτουν από νευρικές διεργασίες και ότι οι νευρικές διεργασίες προέρχονται από παντού. Εννοώ δηλαδή, ότι οι μορφές και η δυναμική της σκέψης επηρεάζονται από οτιδήποτε έχει αιτιακή σχέση με εμάς, την κοινωνία μας και το είδος μας.»

Οι περισσότερες σκέψεις μπορούν να χαρακτηριστούν ως αυθόρμητες ή ακούσιες. Απλά μας έρχονται στο μυαλό και δεν είναι εσκεμμένες. Μερικές μπορεί να είναι ιδέες ή διαισθήσεις που σχετίζονται με μια τρέχουσα κατάσταση, ενοχλητικές σκέψεις που συνδέονται με ασχολίες ή «ελεύθεροι συνειρμοί», ενώ το μυαλό περιπλανιέται. Κάποιες αποτελούν συλλογή αυτοβιογραφικών αναμνήσεων και συνδέονται με πρόσφατες εμπειρίες. Πολλοί έχουν αναρωτηθεί για το αν οι σκέψεις μας είναι δικές μας ή υποβάλλονται με κάποιον τρόπο. Πόσο ελεύθερα και συνειδητά επιλέγουμε τις σκέψεις μας;

Σημαντικό κλειδί για την κατανόηση της λειτουργίας της σκέψης, αποτελεί η αναγνώριση ότι ως επί το πλείστον τροφοδοτούνται από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε. Καθημερινά οι αισθήσεις μας βομβαρδίζονται με ερεθίσματα. Βλέπουμε, ακούμε, αγγίζουμε, μυρίζουμε, γευόμαστε… Όλα αυτά εισέρχονται στον εγκέφαλό μας και πυροδοτούν κάποιες σκέψεις. Ας το εξετάσουμε αυτό με ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Αν βλέπετε κάθε μέρα ειδήσεις με τις ώρες, σίγουρα θα καταλήξετε στρεσαρισμένοι και με φοβίες που θα διαιωνίζονται μέσα σας. Αντίθετα, αν παρακολουθήσετε ένα ντοκιμαντέρ θα λάβετε νέες πληροφορίες, θα ταξιδέψετε νοερά, θα αποκτήσετε γνώσεις και προφανώς η ποιότητα των σκέψεων δεν έχει καμία σχέση με την προηγούμενη περίπτωση!

Συζητάμε καθημερινά με φίλους, με συναδέλφους… Τι μηνύματα μας μεταφέρουν αυτοί; Είναι οι ειδήσεις ή το ντοκιμαντέρ; Βιβλία, περιοδικά, μέσα κοινωνικής δικτύωσης… Διαρκώς κατακλυζόμαστε από πληροφορίες που εισέρχονται στο νου. Κάνουμε κάτι για αυτό; Τις ξεδιαλέγουμε ή τις αφήνουμε όλες να αλωνίζουν; Η αλήθεια είναι ότι μπορούμε να τις φιλτράρουμε! Να κρατήσουμε όσες μας είναι χρήσιμες και τις άλλες να τις πετάξουμε! Ας πούμε πως είμαστε το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης! Αλλάζουμε κανάλι! Από τις ειδήσεις πάμε στο ντοκιμαντέρ! Πατάμε και σίγαση φωνής όποτε θέλουμε, κι αν δεν μας αρέσει κανένα κανάλι, κλείνουμε την τηλεόραση. Είναι τόσο απλό άραγε; Στην πράξη είναι πιο δύσκολο, αλλά η κατανόηση παραμένει απλή.

Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ, Δανός φιλόσοφος και ποιητής, είχε πει: «Η ζωή μας είναι πάντα η έκφραση των κυρίαρχων σκέψεών μας». Δεν είπε κάτι που δεν γνωρίζαμε ήδη, καθώς άλλοι τα είπαν πολλούς αιώνες νωρίτερα, απλώς με διαφορετικά λόγια. Ωστόσο, η επαναφορά αυτής της πληροφορίας σε έναν πιο σύγχρονο κόσμο, κατά τον 19^ο αιώνα, αποτέλεσε μία υπενθύμιση. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να φροντίσουμε ώστε οι σκέψεις μας να εκφράζουν αυτό που πραγματικά θέλουμε να συμβεί στη ζωή μας κι όχι αυτό που δεν θέλουμε. Όχι αυτό που φοβόμαστε. Πώς όμως μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Οι αρνητικές σκέψεις είναι εκεί και επανέρχονται καθημερινά, δυναμωμένες, καθώς η επανάληψη μπορεί να τις παγιώσει. Τι κάνουμε;

Αρχικά, δεν τις πολεμάμε! Είναι σαν το αστείο που λένε με την άσπρη αρκούδα: προσπάθησε να ΜΗΝ σκεφτείς μια άσπρη αρκούδα! Μα, τώρα μόλις δεν σχηματίστηκε μια εικόνα στο μυαλό μας με μια άσπρη αρκούδα; Κάνουμε λοιπόν ειρήνη με τις σκέψεις μας καθώς κι αυτές εκφράζουν ένα κομμάτι μας, ένα μέρος του εαυτού μας. Απλά, καταλαμβάνουν πάρα πολύ χώρο, γεγονός που δεν είναι ωφέλιμο για εμάς. Αφού λοιπόν τις αφήνουμε να συνεχίσουν να υπάρχουν, προσπαθούμε να τις αντικαταστήσουμε. Να βάλουμε στη θέση τους θετικές σκέψεις, αυτές που μας ομορφαίνουν τη ζωή, που μας φέρνουν τη χαρά! Μπορούμε να δώσουμε ώθηση και δύναμη στα όνειρά μας! Να κατακλύσουμε το μυαλό μας με σκέψεις του τύπου: πώς θα είμαστε όταν επιτύχουμε αυτό που επιθυμούμε, πώς θα αισθανόμαστε τότε; Να οραματιστούμε δηλαδή την ιδανική για εμάς κατάσταση! Αυτά τα ερεθίσματα δημιουργούν τις αντίστοιχες εικόνες στο μυαλό μας, πυροδοτούν ανάλογα συναισθήματα και μπορούν ακόμα και να μας αλλάξουν τη διάθεση. Η θετική σκέψη είναι μία διαρκής προσπάθεια, είναι μία επιλογή! Πάμε να περπατήσουμε σε έναν δρόμο που δεν γνωρίζουν οι συνάψεις του εγκεφάλου μας. Πρέπει να τις δημιουργήσουμε, να τις δυναμώσουμε και να τις πολλαπλασιάσουμε!

Η μέθοδος της αντικατάστασης

Αν ανησυχείτε ότι είναι λίγο δύσκολο να προχωρήσετε σε σκέψεις που φέρνουν τη χαρά, μην απογοητεύεστε καθόλου! Υπάρχουν εμπειρίες που μπορούμε να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας. Μπορούν να μας δώσουν τη χαλάρωση, τη γαλήνη ή ακόμα και ένα αίσθημα ασφάλειας. Σίγουρα όλοι έχουμε βιώματα που μας προσέφεραν ευγνωμοσύνη, ικανοποίηση, επιτυχία… Κι αυτά ακόμη είναι πολύ σημαντικά να τα ανακαλούμε για να αντιμετωπίσουμε τα νέα αισθήματα απώλειας ή απογοήτευσης που δημιουργούνται σε διάφορα στάδια της ζωής μας. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να βρίσκει χαρά και γαλήνη στα πιο απλά πράγματα! Αν περιμένουμε να συμβεί κάτι εξαιρετικό για να ενθουσιαστούμε ή να χαρούμε, τότε είναι δύσκολα τα πράγματα! Ας βρούμε τρόπους να απολαύσουμε τη στιγμή. Σχεδόν όλες οι σκέψεις που μας ανησυχούν, εκφράζουν ενδεχόμενους φόβους για το μέλλον ή αναπαραγωγή παλιότερων αρνητικών εμπειριών. Πιο πολύ δηλαδή υποφέρουμε από αυτά που έχουμε ζήσει κι από αυτά που φοβόμαστε μη μας συμβούν, παρά από την τρέχουσα κατάσταση!

Είναι καλό να αφιερώσουμε χρόνο στο να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τις σκέψεις μας, να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας και να μην ζούμε μηχανικά. Να παρατηρήσουμε τις σκέψεις μας και να αναρωτηθούμε: Είναι χρήσιμο αυτό που σκεφτόμαστε; Τι σκοπό εξυπηρετεί; Πώς μας κάνει να αισθανόμαστε; Η αναγνώριση αυτών των χαρακτηριστικών μπορεί να μας βοηθήσει στη μεταστροφή της ποιότητας της σκέψης.

Κι αν ακόμα δυσκολεύεστε να ανακαλέσετε όμορφες στιγμές για να αντικαταστήσετε τις σκέψεις σας, μπορείτε να κάνετε κάτι άλλο. Κρατήστε το μυαλό σας απασχολημένο.

Κάντε μία δραστηριότητα, ξεκινήστε ένα νέο χόμπι, μαγειρέψτε κάτι που δεν συνηθίζετε να τρώτε, απλά και μόνο για να μείνετε δεσμευμένοι στη στιγμή. Δοκιμάστε να προσφέρετε σε άλλους ανθρώπους, κάντε μια εθελοντική εργασία.  Ξεκινήστε από ακόμα πιο απλά πράγματα. Βάλτε μουσική και χρώμα στη ζωή σας. Μόλις ξυπνήσετε το πρωί βάλτε να ακούσετε το αγαπημένο σας τραγούδι πριν προχωρήσετε στη ρουτίνα σας. Ακολουθήστε μια διαφορετική διαδρομή για το σχολείο ή τη δουλειά. Είναι μια μικρή ευκαιρία να λάβετε νέα ερεθίσματα. Προχωρήστε σε μικρές αλλαγές, που θα γίνουν οι νέες σας συνήθειες! Μην περιμένετε να αλλάξουν όλα γρήγορα και μαγικά γιατί δεν πρόκειται να συμβεί. Αν αλλάξετε όμως τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο, τον τρόπο που αντιδράτε στα ερεθίσματα που λαμβάνετε και αρχίσετε να επιλέγετε πιο προσεκτικά τις μάχες σας, θα κερδίσετε σε θετικότητα και ηρεμία! Όλα είναι στο μυαλό μας! Πρέπει να το ελέγχουμε κι όχι να μας ελέγχει. Είναι σαν ένα σφουγγάρι. Αν το αφήσεις σε λερωμένα νερά, θα απορροφά τα βλαβερά ύδατα και θα λερώνεται όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός. Αν το αφήσεις σε κρυστάλλινα  νερά, θα παραμείνει καθαρό και ζωντανό!

Πηγές φωτογραφιών: undark magazine, pressconnects.com, tBSI