“Placebo φάρμακα” και “placebo effect” είναι δύο όροι που ακούγονται πλέον πολύ συχνά. Ας ξεκινήσουμε με την ερμηνεία και την προέλευση της ίδιας της λέξης. Η προέλευση της λέξης placebo είναι λατινική και αποτελεί μέλλοντα του ρήματος placeo, που σημαίνει θα ευχαριστήσω. Ο όρος «placebo», αρχικά, επικράτησε σε ένα απίθανο μέρος: στις κηδείες.
Το placebo, με την έννοια του «θα παρακαλέσω ή θα ευχαριστήσω» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 14ο αιώνα και ήταν το όνομα ενός επαγγελματία πενθούντος. Δηλαδή, ενός ατόμου που πληρωνόταν για να υποστηρίξει ένα μέλος της οικογένειας του αποθανόντος και να «τραγουδήσει εικονικά φάρμακα», θα μπορούσαμε να πούμε. Ένα είδος μοιρολογίστρας-παρηγορήτριας. Η λέξη αυτή απαντάται σε μια ψαλμωδία κηδείας «Placebo Domino in regione vivorum». Αυτό μεταφράζεται σε «Θα παρακαλέσω ή θα ευχαριστήσω τον Κύριο στη χώρα των ζωντανών»).
Έτσι, ο όρος “εικονικό φάρμακο” έφτασε να σημαίνει κάτι που ήταν ευχάριστο και ικανοποιητικό. Με την πάροδο του χρόνου, οι τραγουδιστές -ας τους αποκαλέσουμε έτσι- αυτού του είδους, άρχισαν να λαμβάνουν μια υποτιμητική χροιά, πιθανότατα λόγω της χαμηλής κοινωνικής τους θέσης. Συνεπώς, η λέξη αυτή άρχισε να παίρνει μια πιο αρνητική έννοια και να δηλώνει μια… παρηγοριά με ψέματα, κάτι κάλπικο δηλαδή. Στις μέρες μας, έχουμε συνδέσει αυτή τη λέξη με την αυθυποβολή. Κυρίως δε, αναφερόμαστε σε ιατρικά-φαρμακευτικά θέματα.
Πιθανότατα, θα έχετε ακούσει για μελέτες στις οποίες συγκρίνουν ένα πραγματικό φάρμακο με ένα εικονικό. Μάλιστα, πολλές φορές οι έρευνες δείχνουν πως ένα τέτοιου είδους φάρμακο, δηλαδή μια απολύτως ανενεργή ουσία, μπορεί να φέρει τα αποτελέσματα ίασης που αποδίδονται στο πραγματικό! Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ο εγκέφαλός μας είναι ικανός να το καταφέρει! Εφόσον δεν εισέρχεται στον οργανισμό μας μία ουσία φαρμάκου, η μόνη λογική εξήγηση, πλέον αποδεδειγμένη και επιστημονικά, είναι ότι το επιτυγχάνουμε μόνοι μας, με τη δύναμη του νου. Ασφαλώς δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται και αφετέρου στη συνέχεια θα δούμε την ερμηνεία της επιστήμης γι’ αυτό. Για την ώρα κλείνω αυτήν την παρένθεση.
Μιας και μου αρέσει η αφήγηση των γεγονότων με χρονολογική σειρά, θα ξεκινήσω την αναδρομή στο παρελθόν με τον πατέρα της Ιατρικής, τον Ιπποκράτη. «Είναι πιο σηµαντικό να γνωρίζουµε τι είδους άτοµο έχει µια ασθένεια από το να γνωρίζουµε τι είδους ασθένεια έχει ένα άτοµο». Δηλαδή, να γνωρίζουμε ποιος είναι ο άνθρωπος που χρίζει θεραπείας, όχι ποια είναι η ασθένεια από την οποία πρέπει να τον θεραπεύσουμε. Και κάτι ακόμα που είχε πει: «Πριν θεραπεύσεις κάποιον, ρώτησέ τον αν είναι έτοιμος να απαλλαγεί από όλα αυτά που τον αρρωσταίνουν». Ποια είναι αυτά που τον αρρωσταίνουν και γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον άνθρωπο;
Ό,τι ξεκινά από την ψυχή, καταλήγει στο σώμα.
Αυτό που πίστευαν από τα αρχαία χρόνια και το αποδέχεται πλέον και η σύγχρονη επιστήμη, είναι ότι μία ασθένεια ξεκινά πρώτα από την ψυχή και το μυαλό και ύστερα αποτυπώνεται στο σώμα. Πράγματι, έρευνες σήμερα δείχνουν ότι το 70% των ασθενειών είναι ψυχοσωματικές. Πόσες φορές έχει τύχει, είτε σε εσάς είτε σε κάποιον γνωστό σας, να παρουσιάσει μία πάθηση και να του πει ο γιατρός ότι φταίει το άγχος;
Παραδείγματος χάριν, κάποια δερματικά προβλήματα, εξανθήματα ή έκζεμα. Πόνοι στο στομάχι, χωρίς να υπάρχει κάποια παθογένεια. Πτώση μαλλιών, αυτοάνοσα νοσήματα και πολλά άλλα. Πόσα εμφράγματα έχετε ακούσει ότι πυροδοτήθηκαν μετά από μια μεγάλη στενοχώρια; Προσωπικά, γνωρίζω ανθρώπους που τους έχει συμβεί. Όπως, επίσης, γνωρίζω ανθρώπους των οποίων τα μαλλιά άσπρισαν μέσα σε μια νύχτα. Κυριολεκτικά άσπρισαν, ύστερα από ένα τραγικό γεγονός. Τόση ώρα όμως μιλάμε για αρνητικά συναισθήματα. Άγχος και στενοχώρια.
Η ασθένεια είναι ένα μήνυμα που λέει ότι κάτι κάνουμε λάθος και πρέπει επειγόντως να αλλάξουμε κάτι, ξεκινώντας σίγουρα από τις σκέψεις μας. Οι ασθένειες είναι αντανακλάσεις των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Το σώμα μας, μάς μιλά. Μας στέλνει συνεχώς μηνύματα, αρκεί να βρούμε τον χρόνο και τον τρόπο να τα αποκωδικοποιήσουμε. Οι περισσότερες αιτίες ασθενειών προκαλούνται από εσωτερικές συγκρούσεις. Ακόμη μία αιτία είναι τα αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος, φόβο, θυμό, οργή, γκρίνια, ενοχή, θλίψη, εγωισμός, ζήλια.
Τα συναισθήματα προκαλούν αλλαγές στις βιοχημικές αντιδράσεις του οργανισμού μας, υποστηρίζουν οι βιολόγοι. Σήμερα, άλλωστε, η επιστήμη αποδέχεται ότι ο νους έχει τη δύναμη να αλλάξει τη φυσιολογία του σώματος, να επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών, καθώς και την πορεία της θεραπείας. Μάλιστα, χάρη στις απεικονιστικές εξετάσεις (όπως οι μαγνητικές τομογραφίες), μπορεί να αποτυπωθεί ο τρόπος με τον οποίο οι διαφορετικές προσδοκίες των εξεταζομένων ενεργοποιούν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο στις μελέτες για την επίδραση των ψευδοφαρμάκων.
Κάθε ασθένεια, λοιπόν, αντανακλά τις πλευρές εκείνες του εαυτού που χρειάζεται να θεραπευτούν, ενώ η ουσιαστική θεραπεία έρχεται πρώτα από μέσα. Ωστόσο, η εµφανιζόµενη ασθένεια, όχι µόνο δεν είναι κάποιος τυχαίος, µυστηριώδης τιµωρός, αλλά η κορυφή του παγόβουνου. Ουσιαστικά, μας ειδοποιεί έγκαιρα για το τι ακριβώς συµβαίνει βαθιά µέσα µας. Είναι η ανακούφιση της ψυχής που βρίσκει τρόπο να επικοινωνήσει μαζί μας και να τραβήξει την προσοχή μας, εκφράζοντας τις ανάγκες της.
Nocebo effect
Λιγότερο γνωστός είναι ο όρος nocebo. Αντίστοιχα, υπάρχει και το nocebo effect. Μία ακόμη λατινική λέξη, η οποία έχει την αντίθετη σημασία από το “placebo”. Όπως αναφέραμε και στην αρχή, το placebo μας δίνει μία ψευδαίσθηση ευχαρίστησης. Αντίθετα, στην περίπτωση του nocebo έχουμε την ψευδαίσθηση ότι θα πάθουμε κακό. Μας δημιουργείται η ιδέα ότι κάτι πρόκειται να μας κάνει κακό. Αυτή η ιδέα, η σκέψη που δυναμώνει συνεχώς μέσα στο μυαλό μας, τελικά σωματοποιείται και όντως μας συμβαίνει κάτι κακό.
Όλα αυτά αποτελούν μια εισαγωγή στον κόσμο των ψευδαισθήσεων που δημιουργούμε στον εαυτό μας και των αυθυποβολών. Κάθε ένα από αυτά θα αναλυθεί εκτενέστερα σε επόμενο άρθρο. Μη διστάσετε να υποβάλλετε τα ερωτήματα και τις παραινέσεις σας ή νέα θέματα έρευνας στο email: ioanna@myalchemies.com.
Πηγές εικόνων: cognivia, skplakas.gr, genengnews.com