Επιστρέφοντας από μία υπέροχη εξόρμηση στον Παρνασσό, αποφασίσαμε να κάνουμε κάποιες παρακάμψεις, ώστε να επισκεφθούμε κάποια σημαντικά μνημεία της Βοιωτίας. Ανάμεσα σε αυτά, ξεχωριστή θέση κατέχει η Βυζαντινή Μονή της Παναγίας Σκριπούς, η οποία αποτελεί το αρχαιότερο Βυζαντινό μνημείο του νομού.
Συνήθως, οι πόρτες της είναι κλειστές, αλλά υπάρχει διαθέσιμο τηλέφωνο επικοινωνίας ώστε να έρθει κάποιος υπεύθυνος και να σας επιτρέψει την είσοδο. Εμείς σταθήκαμε τυχεροί, καθώς ο αρμόδιος κύριος μας μίλησε αρκετά για την ιστορία της Μονής και τα θαύματα της Παναγίας Σκριπούς!
Παρατηρώντας το κτίσμα της Μονής απ’ έξω, είναι εμφανές ότι έχουν χρησιμοποιηθεί δομικά υλικά από αρχαία ερείπια που βρίσκονταν εκεί. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην περιοχή υπήρχαν δύο ιερά, των Χαρίτων και του Διονύσου, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί. Δεν αποκλείεται να βρίσκονταν σε αυτήν την τοποθεσία, καθώς πολύ κοντά η αρχαιολογική σκαπάνη ανέσκαψε το μυκηναϊκό θολωτό τάφο του Μινύα. Οι εικασίες τοποθετούν το ιερό των Χαρίτων στη θέση της Μονής, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν εντοπιστεί τα αντίστοιχα ευρήματα.
Κατά την ανασκαφή εντός της Μονής, βρέθηκε ψηφιδωτό δάπεδο που χρονολογείται στο 480 μ.Χ. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει ότι ο ναός χτίστηκε πάνω σε προγενέστερο χριστιανικό. Γνωρίζοντας, όμως, ότι πολλοί πρωτοχριστιανικοί ναοί χτίζονταν πάνω στα ερείπια αρχαίων, ώστε να καταργηθεί πιο εύκολα η παλιά θρησκεία και να εδραιωθεί η νέα, τροφοδοτείται ακόμα περισσότερο η εικασία περί του ιερού των Χαρίτων.
Τη σημερινή μορφή, η Μονή την έλαβε γύρω στο 873-874 μ.Χ. Πιθανολογείται πως υπήρξε ταφικό μνημείο για τον πρωτοσπαθάριο της ανακτορικής φρουράς του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα και της συζύγου του. Το Καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με το τρισυπόστατο Ιερό Βήμα και το χαραγμένο επίγραμμα, τα δύο ανατολικά πλάγια κλίτη είναι αφιερωμένα στους Αγίους Πέτρο και Παύλο.
Η Μονή της Παναγίας Σκριπούς κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
Η Μονή Σκριπούς έχει μακρά ιστορία, συνδεδεμένη με τη διάσωση του ελληνισμού, ξεκινώντας από τα χρόνια της Tουρκοκρατίας. Στο εσωτερικό της Μονής υπήρχε μία καταπακτή, η οποία μέσω υπόγειας σήραγγας οδηγούσε στον απέναντι λόφο, στο εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων. Πάνω στον λόφο υπήρχε πάντα ένας μοναχός (πραγματοποιούσαν βάρδιες) ο οποίος παρατηρούσε την κινητικότητα των Τούρκων στον κάμπο της Λιβαδειάς. Όποτε εντόπιζε ύποπτη δραστηριότητα, άναβε μια φωτιά ώστε να δει τον καπνό ο αντίστοιχος μοναχός που έκανε σκοπιά στο παλιό καμπαναριό. Τότε, χτυπούσε τις καμπάνες και οι χωριανοί ήξεραν ότι έπρεπε να κρυφτούν και έτρεχαν προς το μοναστήρι.
Το μυστικό αυτό δεν προδόθηκε ποτέ, αλλά οι Τούρκοι καταλάβαιναν ότι κάτι περίεργο συμβαίνει εκεί, καθώς ποτέ δεν έβρισκαν παιδιά για το παιδομάζωμα. Κάποιες φορές ξεσπούσαν με βιαιότητα προς τους μοναχούς ή το ναό.
Κατά την περίοδο της Επανάστασης, σύμφωνα με πηγές από περιηγητές, ζούσαν στο μοναστήρι 60 μοναχοί. Την ενεργό δράση τους στον αγώνα για την ελευθερία την πλήρωσαν με αίμα. Επειδή βοηθούσαν τους οπλαρχηγούς, ο πασάς της Λειβαδιάς σκότωσε πολλούς μοναχούς και έβαλε φωτιά στο μοναστήρι και στην εκκλησία.
Ωστόσο, η φήμη της Μονής ήταν τόσο διαδεδομένη, που μετά την απελευθέρωση, την επισκέφθηκε ο τότε βασιλιάς της Ελλάδας, Όθωνας. Επίσης, στο μοναστήρι της Σκριπούς είχε φιλοξενηθεί και ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1926 ο ναός της Παναγίας κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο.
Ένα σύγχρονο θαύμα
Σύμφωνα με την τοπική ιστορία, όπως μας τη μετέφερε ο κλειδοκράτορας της Μονής, η Παναγία έχει πραγματοποιήσει πολλά θαύματα στη Σκριπού. Από όλα αυτά, όμως, ξεχωρίζει η σωτηρία όλων των κατοίκων της περιοχής από την οργή των Γερμανών. Κατά τη μετάβαση από την ιταλική στη γερμανική κατοχή, δύο Έλληνες βρήκαν την ευκαιρία και άρπαξαν τα όπλα από την αποθήκη στην οποία τα φύλαγαν οι Ιταλοί για να τα παραδώσουν στους Γερμανούς.
Για αντίποινα, λοιπόν, ο τότε Γερμανός λοχαγός, οδήγησε τους στρατιώτες του προς τη Μονή για να τιμωρήσουν τον ντόπιο πληθυσμό. Στη διαδρομή, εμφανίστηκε μπροστά του η Παναγία με τα χέρια υψωμένα και δεν επέτρεπε σε κανέναν να προχωρήσει, ούτε βήμα. Ήταν σαν να είχε υψωθεί ένα αόρατο τείχος. Ο Γερμανός βιώνοντας αυτό το θαύμα λύγισε και ζήτησε να του επιτραπεί η άφιξη στη Μονή, με την υπόσχεση ότι δεν θα πειράξουν κανέναν. Έτσι κι έγινε. Φτάνοντας ο Γερμανός στη Μονή, ενημέρωσε τους Έλληνες ότι τους έσωσε η Παναγία και έφυγε. Έκτοτε, κάθε χρόνο επισκεπτόταν το ναό να προσκυνήσει, μέχρι και πριν από μερικά χρόνια που απεβίωσε. Η εικόνα του ναού απεικονίζει το θαύμα σύμφωνα με τη διήγηση του Γερμανού.
Αν βρεθείτε κοντά στην περιοχή, μπορείτε να επισκεφθείτε και την Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά. Μάθετε περισσότερα στο άρθρο που ακολουθεί: Η Κρύπτη της Αγίας Βαρβάρας στη Μονή του Οσίου Λουκά.