Έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος να σκέφτεται αρνητικά. Μάλιστα, το 80% των σκέψεων της ημέρας είναι αρνητικές. Αυτές, λοιπόν, οι σκέψεις, ακολουθούν κάποιο ή κάποια από τα 7 μοτίβα που θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Γνωρίζοντας την προέλευση των σκέψεών μας, μπορούμε να είμαστε πιο συνειδητά επιλεκτικοί ως προς αυτές, να αποφεύγουμε τις σκέψεις που δεν μας ωφελούν και να εστιάζουμε σε αυτές που μπορούν να μας δώσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Περισσότερα για τη δημιουργία της σκέψης μπορείτε να διαβάσετε σε προηγούμενο άρθρο: Η δημιουργία της σκέψης και ο έλεγχός της
Ορισμένα από τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα, ίσως σας φανούν λίγο «αθώα» καθώς σίγουρα θα ταυτιστείτε με κάποια από αυτά. Ωστόσο, αν θέλουμε πραγματικά να φέρουμε την αλλαγή στη ζωή μας, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες μας.
Πολλές φορές, πέφτουμε στην παγίδα να βγάλουμε βιαστικά συμπεράσματα για ανθρώπους και καταστάσεις. Κάνουμε εικασίες για όσα μπορεί να σκέφτονται οι άλλοι ή προχωράμε σε αρνητικές υποθέσεις για την έκβαση ορισμένων εξελίξεων. Αυτό σημαίνει ότι υποφέρουμε περισσότερο από ενδεχόμενους φόβους για το μέλλον, παρά από την ίδια την πραγματικότητα. Αντίστοιχα, έχουμε μάθει να περιμένουμε το χειρότερο από τους ανθρώπους και συνήθως προεξοφλούμε τις σκέψεις και τις προθέσεις τους προς εμάς με έναν αρνητικό τρόπο.
Ένα άλλο επαναλαμβανόμενο επιβλαβές μοτίβο, είναι η καταστροφολογία! Υποθέτουμε πάντα το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα σε μια κατάσταση και είναι αυτό που λέμε για ορισμένους: έφερε την καταστροφή! Δεν σκεφτόμαστε ρεαλιστικές πιθανότητες αλλά συμπεραίνουμε πως όλα θα εξελιχθούν με το χειρότερο τρόπο. Ωστόσο, σας έχω καλά νέα για αυτό! Δεν θα πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας, όπως έλεγαν οι Γαλάτες! Ας προσπαθήσουμε να είμαστε εγκρατείς και ψύχραιμοι και θα δούμε πως όλα θα κυλήσουν έτσι όπως είναι πιο κατάλληλο να συμβεί.
Τι άλλο κάνουμε που εντάσσεται σε αυτή τη συνομοταξία; Υπεργενικεύουμε! Το συναντάμε αυτό πολλές φορές σε ανθρώπους που είχαν τουλάχιστον μία αρνητική εμπειρία που τους επηρέασε πολύ, και την προβάλλουν σε όλες τις μελλοντικές τους εμπειρίες. Μπορεί να ακούσετε έναν άνθρωπο 30 χρονών να λέει: αφού δεν κατάφερα ως τώρα να βρω τη δουλειά των ονείρων μου, δεν θα το καταφέρω ποτέ! Ή και σε προσωπικό επίπεδο: αφού μέχρι τώρα δεν έκανα μία σχέση της προκοπής, θα μείνω μόνος μου για πάντα! Κάποιοι ίσως γελάτε μ’ αυτό και σας φαίνεται υπερβολικό, κάποιοι, όμως, μπορεί να συναντάτε κοινές αναφορές. Ωστόσο, όσα παραδείγματα σας αναφέρω, προέρχονται από ανθρώπους που γνωρίζω και τα έχουν βιώσει. Είναι κυριολεκτικά βγαλμένα απ’ τη ζωή! Λοιπόν, όσον αφορά στην υπεργενίκευση, αν κάποιος το σκεφτεί λίγο πιο ήρεμα, θα δει ότι η ζωή συνεχίζεται, και συνεχίζεται για κάποιο λόγο. Αν ήταν ό,τι ζήσαμε μέχρι τα 30 ή τα 40, παραδείγματος χάριν, να ήταν όλες κι όλες οι μοναδικές εμπειρίες κι από κει και ύστερα να ζούμε τη μέρα της Μαρμότας, ε, δεν θα είχαμε και κανένα λόγο ύπαρξης!
Η ζωή είναι γεμάτη εκπλήξεις! Αυτό είναι το μόνο βέβαιο! Απολαύστε την και αφήστε τη να σας φέρει όμορφα πράγματα. Το να βιώσουμε ξανά την ίδια ακριβώς εμπειρία, είναι λίγο απίθανο. Το να προκαλούμε όμως παρόμοιες καταστάσεις, με παρόμοια αποτελέσματα, γιατί δεν έχουμε πάρει το μάθημα της προηγούμενης φοράς ή επειδή συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο τις συγκεκριμένες συνθήκες, είναι πολύ πιθανό. Ωστόσο, πρόκειται για κάτι που ξεκινά από το μυαλό μας, από τον τρόπο σκέψης μας κι αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε για να πάμε παρακάτω.
Το τέταρτο μοτίβο που απαντάμε εξίσου συχνά, σχετίζεται με το γεγονός ότι βάζουμε ταμπέλες. Και δεν τις βάζουμε μόνο στους άλλους, εκπαιδεύοντας το μυαλό μας να τους αντιμετωπίζει με αρνητικό τρόπο, αλλά τις βάζουμε και στον εαυτό μας. Για παράδειγμα, θα χαρακτηρίσει κάποιος τον εαυτό του ως κακό στη γραμματική. Αυτό δεν σημαίνει απλά ότι χαρακτηρίζει αρνητικά τον εαυτό του, αλλά πιθανότατα να αποφύγει οτιδήποτε έχει να κάνει με τη γραμματική, όπως εξάσκηση στην ανάγνωση, την ορθογραφία, αποφυγή συγγραφής και άλλα. Είναι αυτό που λέμε ενός κακού μύρια έπονται.
Κάθε σκέψη έχει την ικανότητα να πυροδοτεί κι άλλες, γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί! Μπορεί κάτι να μας φαίνεται ασήμαντο, αλλά στην πραγματικότητα να έχει τη δύναμη να παρασύρει πολλά περισσότερα. Υπάρχουν άνθρωποι που χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους συνεχώς με αρνητικό τρόπο. Φράσεις του τύπου: «είμαι ασήμαντος», «δεν ξεχωρίζω», «δεν προκαλώ το ενδιαφέρον των άλλων», «δεν με αγαπούν» ίσως σας είναι γνώριμες από κάπου. Αυτές οι σκέψεις διαμορφώνουν την αυτοεικόνα και σας συνοδεύουν για όλη την υπόλοιπη ζωή σας. Ενσωματώνονται, παγιώνονται και γίνονται μία πεποίθηση που μπορεί να σας βυθίσει σε πολύ δυσάρεστα συναισθήματα. Έχει τρομερές επιπτώσεις στη σχέση που έχετε με τον εαυτό σας αλλά και με τους άλλους.
Ποια είναι η σχέση σας με τα «πρέπει»; Όταν σκεφτόμαστε με γνώμονα το τι «πρέπει» να κάνουμε, δημιουργούμε μια αρνητική προοπτική. Εισάγεται το στοιχείο της υποχρέωσης. Επίσης, πολλές φορές τα «πρέπει» δεν είναι ρεαλιστικά σε απαιτήσεις και προκαλούν τους ανθρώπους να αισθάνονται ηττημένοι. Ακόμη, τους γεμίζει με απαισιοδοξία ως προς την ικανότητά τους να πετύχουν! Βγάλτε λοιπόν τα πολλά «πρέπει» από τη ζωή σας! Όπως πολύ όμορφα είχε πει ο Οδυσσέας Ελύτης, πιάσε το πρέπει από το γιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι!
Το προτελευταίο μοτίβο ίσως το συναντάμε λιγότερο συχνά. Καλείται συναισθηματικός συλλογισμός και περιλαμβάνει την υπόθεση πως κάτι είναι αληθινό με βάση τη συναισθηματική μας απόκριση σε αυτό. Για παράδειγμα, εάν αισθάνεστε νευρικοί, ο συναισθηματικός συλλογισμός θα σας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα βρίσκεστε σε κάποιο κίνδυνο. Οπότε, δικαιολογημένα αισθάνεστε νευρικοί! Αυτό μπορεί να κλιμακώσει τα αρνητικά συναισθήματα και να αυξήσει το άγχος.
Το 7ο και τελευταίο από τα μοτίβα αρνητικής σκέψης είναι η εξατομίκευση και ενοχοποίηση! Σύμφωνα με αυτό, παίρνουμε πολλά πράγματα προσωπικά, ακόμα κι αν δεν είναι! Με αυτόν τον τρόπο, καταλήγουμε να κατηγορούμε τον εαυτό μας για πράγματα πάνω στα οποία δεν έχουμε κανέναν έλεγχο!
Για παράδειγμα, είμαστε υπάλληλοι σε ένα μαγαζί και έρχεται κάποιος που αγόρασε ένα προϊόν από το κατάστημα. Παραπονιέται έντονα για την ποιότητα του προϊόντος κατηγορώντας μέσα σε όλα ακόμα κι εμάς που εργαζόμαστε εκεί. Εμείς το παίρνουμε προσωπικά και θέλουμε να υπερασπιστούμε την επιχείρηση και τον εαυτό μας απέναντι στις κατηγορίες. Αυτό μας προκαλεί μία ολόκληρη σειρά από αρνητικά συναισθήματα και έντονο στρες! Πρέπει πρωτίστως να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για το προϊόν. Δεν είμαστε υπεύθυνοι ούτε για τα συναισθήματα του πελάτη, ούτε για το τι γνώμη έχει ένας άγνωστος για τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης. Είμαστε υπεύθυνοι για να δώσουμε τις σωστές πληροφορίες για τα τεχνικά χαρακτηριστικά και την εγγύηση των προϊόντων που πουλά το κατάστημα. Όλα τα υπόλοιπα είναι πράγματα που τα παίρνουμε προσωπικά ενώ δεν μας αναλογούν!
Τα 7 μοτίβα διαφέρουν μεταξύ τους. Το κοινό τους, όμως, στοιχείο είναι ότι περιλαμβάνουν διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας και παράλογους τρόπους εξέτασης καταστάσεων και ανθρώπων. Όταν είμαστε σε θέση να το αντιληφθούμε ότι μας συμβαίνει, πρέπει να θέσουμε σε εφαρμογή το κατάλληλο φίλτρο! Παρατηρούμε ποιες σκέψεις δεν μας είναι χρήσιμες και τις πετάμε στον κάδο. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να αποβάλλουμε μεγάλο μέρος των αρνητικών σκέψεων, κάνοντας χώρο για τις θετικές! Δημιουργώντας εύφορο έδαφος για τα θέλω και τα όνειρά μας, μακριά από τους αυτό-περιορισμούς!
Πηγές εικόνων: verywell mind, heather timm, lovepanky