Οι περισσότεροι κάνουμε δύο συνειρμούς όταν ακούμε για τη Χαιρώνεια: ο λέων της Χαιρώνειας και η ομώνυμη μάχη του 338 π.Χ.. Ωστόσο, πέρα από το μνημείο και το Μουσείο που αξίζει να επισκεφθεί κανείς περνώντας από εκεί, υπάρχει κάτι ακόμα! Το αρχαίο θέατρο Χαιρώνειας βρίσκεται μέσα στον οικισμό, λαξευμένο στο λόφο και δύσκολα μπορεί κανείς να το διακρίνει από μακριά.
Λίγα λόγια για την ιστορία της Χαιρώνειας
Η πόλη οφείλει το όνομά της στον μυθικό οικιστή Χαίρωνα, γιο του Απόλλωνα και της Θηρούς. Ο Παυσανίας (IX 40, 5-6) θεωρεί ότι η Χαιρώνεια δεν αναφέρεται από τον Όμηρο διότι ο ποιητής χρησιμοποίησε το αρχαιότερο όνομά της, Άρνη. Η κατοίκηση στην περιοχή ανάγεται στους νεολιθικούς χρόνους, καθώς τα βραχώδη υψώματα και η εύφορη πεδιάδα που διέσχιζε ο βοιωτικός Κηφισός εξασφάλιζαν προστασία, άφθονη τροφή, κυνήγι και απρόσκοπτη ύδρευση.
Από την μυκηναϊκή περίοδο έως και τον 4ο αι. π.Χ. η πόλη εξαρτάται από τον γειτονικό Ορχομενό, εκτός από σύντομα διαστήματα ανεξαρτησίας ή κατάληψης από τους Αθηναίους (447 π.Χ.) και τους Φωκείς (351-346 π.Χ.). Ιδιαίτερη άνθιση γνώρισε στη ρωμαϊκή περίοδο. Εκείνη την εποχή φημιζόταν για την παραγωγή αρωματικών ελαίων (μύρων) από κρίνους, τριαντάφυλλα, ίριδες και νάρκισσους. Η επιλογή αυτών των φυτών ασφαλώς και δεν ήταν τυχαία. Τα συγκεκριμένα άνθη θεωρούνταν ότι είχαν θεραπευτικές ιδιότητες ενώ συντελούσαν και στη συντήρηση των ξύλινων αγαλμάτων.
Η βαθμιαία παρακμή της πόλης ξεκίνησε κατά την ύστερη αρχαιότητα. Το 551 μ.Χ. ισοπεδώθηκε από ισχυρό σεισμό και μερικούς αιώνες αργότερα, κατά τη Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία, ήταν πλέον μία ασήμαντη πολίχνη.
Άποψη του θεάτρου από τη νότια πλευρά του.
Φτάνοντας στο αρχαίο θέατρο Χαιρώνειας
Στον κεντρικό δρόμο υπάρχει ταμπέλα που οδηγεί στο αρχαίο θέατρο. Δεν θα δυσκολευτείτε καθόλου να το βρείτε. Μόλις φτάσετε, θα δείτε ένα ενημερωτικό περίπτερο του Δήμου το οποίο όταν πήγα εγώ ήταν κλειστό, οπότε δεν έχω να σας πω περισσότερα για το τι είδους πληροφορίες θα βρείτε εκεί. Διανύοντας λίγα μέτρα ακόμα, θα προσπεράσετε τον ελαιώνα και θα θαυμάσετε το θέατρο!
Λαξευμένο στον φυσικό βράχο του Πετραχού, θα δείτε ένα μεγάλο τμήμα του κοίλου του θεάτρου σε καλή κατάσταση. Στην πιο απλή μορφή του, το θέατρο λειτουργούσε τουλάχιστον από τα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.. Αρχικά, είχαν σκαλίσει στο βράχο 8 με 10 ευθύγραμμες σειρές εδώλια, μήκους περίπου 37 μέτρων. Αυτά τα καθίσματα μπορούσαν να φιλοξενήσουν περίπου 500 θεατές. Ο χώρος αυτός δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο ως θέατρο αλλά και ως σημείο συνάθροισης των πολιτών.
Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., το κοίλο αρχίζει να παίρνει άλλη μορφή. Η λάξευση των εδωλίων γίνεται πιο βαθιά στον βράχο και τα καθίσματα πλέον γίνονται ημικυκλικά. Για την ακρίβεια, ακολουθούν ένα ημιωοειδές σχήμα και όχι ημικύκλιο όπως τα περισσότερα από τα γνωστά αρχαία θέατρα.
Επιγραφή στο Μουσείο της Χαιρώνειας αποκαλύπτει ότι ένα ζεύγος ιδιωτών χρηματοδότησε την κατασκευή προσκηνίου, δηλαδή του ημιυπαίθριου τμήματος μπροστά στην σκηνή. Το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα ίχνη οικοδομήματος που να αποδίδονται στη σκηνή, μας οδηγεί στην υπόθεση ότι τα μέρη αυτά ήταν κινητά και πιθανότατα ξύλινα.
Οι Ρωμαίοι άφησαν το αποτύπωμά τους στο θέατρο, και έτσι η μορφή που αντικρύζουμε εμείς σήμερα αποδίδεται σ’ αυτούς (1ος π.Χ.-1ος μ.Χ.). Εκείνη την περίοδο πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες για την επέκταση του θεάτρου. Η χωρητικότητα τριπλασιάστηκε και το κοίλο πήρε την τελική, ημικυκλική του μορφή με διάμετρο που έφτανε περίπου τα 63 μέτρα. Το κοίλο επιχωματώθηκε και στηρίχτηκε στα πλαϊνά με αναλημματικούς τοίχους από χυτή τοιχοποιΐα. Πιθανολογείται ότι τότε κατασκευάστηκε μία μόνιμη σκηνή, κατά τα ρωμαϊκά πρότυπα.
Η λατρεία στην αρχαία Χαιρώνεια
Το αρχαίο θέατρο Χαιρώνειας αποτελούσε και τόπο λατρείας του θεού Διονύσου. Ωστόσο, ο Διόνυσος δεν ήταν ο μόνος θεός που λατρευόταν σε αυτήν την περιοχή. Οι μαρτυρούμενες -κυρίως επιγραφικά- λατρείες της πόλης περιλαμβάνουν τον Απόλλωνα Δαφνηφόρο, την Άρτεμη Ειλειθυία, τον Ηρακλή, τον Ασκληπιό, το Σάραπι και άλλες αιγυπτιακές θεότητες.
Εκτός πόλης μαρτυρείται ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα Θούριο και άγαλμα του Δία στην κορυφή του απόκρημνου υψώματος Πετραχός. Μια από τις ιδιαίτερες λατρείες της Χαιρώνειας αφορούσε το λεγόμενο σκήπτρο του Δία ή του Αγαμέμνονα, έργο θεότευκτο, η κατασκευή του οποίου αποδιδόταν στον Ήφαιστο.
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να δείτε το αρχαίο θέατρο από ψηλά, με λήψη από drone.