Κατά την ύστερη Νεολιθική Περίοδο, χτίστηκαν 4 μεγαλιθικοί ναοί στην περιοχή Tarxien, μέσα σε ένα διάστημα 1000 περίπου ετών (3600 – 2500 π.Χ.). Ο ανατολικός ναός χτίστηκε πρώτος και τελευταίος ο κεντρικός, ο οποίος έχει 6 δωμάτια και ενώνει τις τρεις μεγάλες κατασκευές σε ένα μεγάλο σύμπλεγμα. Η τεχνική που έχει χρησιμοποιηθεί εδώ είναι εκπληκτική, καθώς μπορούμε να δούμε το μοναδικό μεγαλιθικό σύμπλεγμα του οποίου τα δωμάτια ενώνονται με έξι αψίδες. Είναι μοναδικό στο είδος του!
Υπάρχουν ευρήματα που αποδεικνύουν ότι οι ναοί αυτοί χρησιμοποιούνταν και στη συνέχεια, κατά την Εποχή του Χαλκού. Ο Νότιος ναός χρησιμοποιούνταν ως νεκροταφείο καύσης. Μέχρι το τέλος της Ρωμαϊκής Περιόδου, περίπου 2000 χρόνια αργότερα, αυτή η περιοχή είχε μετατραπεί σε χωράφια για αγροτικές καλλιέργειες, στέρνες και δεξαμενές νερού ενώ είχαν ήδη χτιστεί και κτήρια.
Η μεγαλιθική, κεντρική είσοδος των ναών Tarxien. Αυτές οι πλάκες τοποθετήθηκαν εδώ τη δεκαετία του ’50 και σύμφωνα με τα ευρήματα, ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που υπήρχε πραγματικά εκεί.
Στους Ναούς Tarxien, εντοπίζεται η μεγαλύτερη συλλογή πέτρινων γλυπτών που απαντώνται σε όλους τους μεγαλιθικούς ναούς της Μάλτας. Ως διακοσμητικά σχέδια εντοπίζονται σε μεγάλο βαθμό οι σπείρες, που απαντώνται σε αψίδες, σε χωρίσματα αλλά και σε κεφαλόσκαλα σε περάσματα.
Διακοσμητικές λεπτομέρειες σε πλάκες που βρέθηκαν εντός των ναών Tarxien.
Εξίσου συνήθεις είναι οι απεικονίσεις ζώων, όπως οι κατσίκες, μαζί με ένα κριάρι και ένα γουρούνι. Είναι εκπληκτικά έργα αν αναλογιστεί κανείς ότι τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για να τα δημιουργήσουν ήταν από πέτρα και οστά ζώων!
Εδώ βλέπουμε διαφόρων ειδών σπείρες, σκαλισμένες σε σκαλοπάτια που οδηγούν σε άλλη αίθουσα.
Το πιο εκπληκτικό από όλα τα γλυπτά είναι αυτό που δείχνει μία κυρία να φοράει φούστα.
Αντίγραφο από το άγαλμα που βρέθηκε σε αυτήν εδώ τη θέση. Είναι μοναδικό στο είδος του καθώς τέτοιου μεγέθους και λεπτομέρειας προϊστορικό εύρημα, δεν έχει ανακαλυφθεί άλλο.
Πώς ήταν φτιαγμένοι οι χώροι στο εσωτερικό των Tarxien;
Σε ορισμένα σημεία στο εσωτερικό των ναών, συναντάμε μεγαλιθικές πλάκες ως πάτωμα. Πιθανότατα να τις τοποθέτησαν εκεί για να δημιουργήσουν μια ευθεία επιφάνεια στο ανισόπεδο έδαφος. Στον μεγάλο κεντρικό ναό οι πλάκες είναι ιδιαίτερα μεγάλες και τόσο ως ενιαία επιφάνεια όσο και ως πάχος. Ο Νότιος ναός έχει στρωθεί με μικρότερες και λεπτότερες πλάκες, ενώ οι υπόλοιποι έχουν θρυμματισμένο ασβεστόλιθο.
Στο Νότιο ναό έχουμε απομεινάρια μόνο από το χαμηλότερο μέρος του. Εκεί, εντοπίζουμε μία πλάκα με πέντε μεγάλες τρύπες. Εικάζεται ότι ίσως, αυτές οι τρύπες να βρίσκονται εκεί για να ρίχνουν προσφορές οι εισερχόμενοι στο ναό. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποια ήταν η χρησιμότητά τους.
Εδώ βλέπετε αυτές τις στρογγυλές οπές.
Ας ρίξουμε μια ματιά στο σχέδιο των ναών για να καταλάβουμε πώς ενώνονται και πώς επικοινωνούν μεταξύ τους.
Πανοραμική άποψη των ναών Tarxien.
Παρατηρούμε ότι τα τοιχώματα είναι βαμμένα με ένα κόκκινο χρώμα. Ενδείξεις για βάψιμο όψεων με κόκκινο χρώμα έχουμε και στους μεγαλιθικούς ναούς Ġgantija, για τους οποίους μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο σχετικό άρθρο.
Τα ευρήματα καταδεικνύουν τη μεγάλη πιθανότητα να πραγματοποιούνταν στο εσωτερικό των ναών θυσίες ζώων. Αν υπήρχαν όντως οι θυσίες, θα συνοδεύονταν και από κάποιο τελετουργικό. Αυτές όμως είναι εικασίες στις οποίες μας οδηγούν κάποιες ενδείξεις και δεν μπορούμε να πούμε κάτι περισσότερο με απόλυτη βεβαιότητα. Ωστόσο, μπορούμε να μάθουμε περισσότερα για τα ευρήματα που μας οδηγούν σε αυτά τα συμπεράσματα.
Υπάρχουν δύο συγκεκριμένες πέτρινες πλάκες που βρέθηκαν στην πρώτη αριστερή αψίδα, καθώς εισερχόμαστε στους ναούς. Αυτή η αψίδα ήταν η πιο περίτεχνα διακοσμημένη με μια ποικιλία από κυβικές και επιμήκεις σκαλιστές πλάκες εγχάρακτες με σπείρες, αφηρημένα σχέδια και ζώα. Η επάνω επιφάνεια αυτών των πλακών, δείχνει σημάδια καψίματος που μπορεί να υποδηλώνουν κάποιο είδος τελετουργίας που σχετίζεται με τη θυσία ζώων.
Οι πλάκες που βρέθηκαν στην αψίδα, φυλάσσονται πλέον στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στη Βαλέτα.
Η μικρότερη πλάκα βρέθηκε σπασμένη in situ. Κρίνοντας από το μέγεθος της κοιλότητας που βρισκόταν, ήταν πιθανώς διπλάσια σε μέγεθος. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι αντίστοιχη με την τρύπα όπου έσπασε η πλάκα υπάρχει μια ακόμη τρύπα στο έδαφος που δείχνει ότι πιθανώς κάτι ήταν δεμένο τόσο στο έδαφος όσο και στην πέτρινη πλάκα.
Η μεγαλύτερη από τις πλάκες, βρέθηκε στην αριστερή πλευρά της αψίδας και στραμμένη προς τη μικρότερη πλάκα. Αυτή απεικονίζει δύο σειρές από έντεκα πρόβατα η καθεμία, ενώ η μικρότερη πέτρινη πλάκα δείχνει τέσσερα πρόβατα, ένα γουρούνι και ένα κριάρι. Στους Ναούς Tarxien μπορεί κανείς ακόμα να δει ανάγλυφους στους μεγαλίθους δύο ταύρους (ή πιθανώς έναν ταύρο και μια αγελάδα) και ενός θηλυκού χοίρου που θηλάζει γουρουνάκια.
Η ερμηνεία των συμβόλων που συναντάμε εγχάρακτα στις πλάκες των ναών Tarxien
Τα περισσότερα από τα ευρήματα των ναών Tarxien με τις εκπληκτικές λεπτομέρειες, φυλάσσονται και εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Μάλτας στη Βαλέτα.
Για τις προϊστορικές κοινωνίες, οι ταύροι αποτελούσαν σύμβολο της γονιμότητας. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η γονιμότητα για εκείνες τις κοινωνίες ήταν εξέχουσας σημασίας και αναφερόμαστε τόσο στη γονιμότητα και την αφθονία της γης όσο και στα ζώα αλλά και τους ίδιους τους ανθρώπους. Ήταν θέμα επιβίωσης και εξασφάλισης της συνέχειας της ζωής.
Οι σπείρες που βλέπουμε εγχάρακτες σε άλλα σημεία των ναών, επίσης αιχμαλωτίζουν την προσοχή μας. Μπορούμε να διακρίνουμε τη λεπτοδουλειά που έχει γίνει και τη συμμετρία των σχημάτων. Παγκοσμίως οι σπείρες αναγνωρίζονται ως σύμβολα της αρχής και του τέλους της ζωής, ή της αιωνιότητας. Η εμφανής παρουσία τους στη διακόσμηση των ναών ομολογεί τη σημασία αυτής της εικόνας, η οποία ήταν τόσο κοινή στα νησιά της Μάλτας, σαν ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας. Επίσης, διακρίνουμε ότι ο προϊστορικός άνθρωπος είχε μεταφυσικές ανησυχίες! Είχε προβληματιστεί για την αιωνιότητα και τη ζωή και το θάνατο. Ίσως αυτά τα μεγαλιθικά αριστουργήματα να σχετίζονται με όλα αυτά.
Εκπληκτικές λεπτομέρειες σε ένα σχέδιο που απαντάται με διάφορες παραλλαγές.
Πώς ανακαλύφθηκαν οι ναοί Tarxien;
Η πρώτη επιβεβαιωμένη ανακάλυψη προϊστορικών μεγάλιθων στην περιοχή Tarxien έγινε το 1913 από τον Temi Zammit. Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, οι αγρότες παραπονέθηκαν ότι κατά το όργωμα “κολλούσαν” πάνω σε πολύ μεγάλες πέτρες και έτσι κάποιοι μπήκαν στη διαδικασία να ψάξουν το τι συμβαίνει εκεί. Οι αρχές του Μουσείου ανέλαβαν την έρευνα το 1936, όταν στο γειτονικό κοιμητήριο έσκαβαν να ανοίξουν τάφους και ανακάλυψαν ένα τεράστιο ογκόλιθο.
Πολλές από τις πληροφορίες που έχουμε για την Περίοδο των Ναών, αποκαλύφθηκαν το 1958, από τον JD Evans και τις ενδελεχείς ανασκαφές του. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Dr. David Trump επεκτείνει τις ανασκαφές στην περιοχή και μιλάει για πιθανή επαναχρησιμοποίηση του χώρου από τους Ρωμαίους ως κελάρι!
Τα μεγαλιθικά μνημεία της Μάλτας θα σας εντυπωσιάσουν και θα τροφοδοτήσουν τη δίψα σας για περισσότερη γνώση. Αν, λοιπόν, επισκεφθείτε αυτή τη μικρή αλλά πανέμορφη χώρα, σας συστήνω να επισκεφθείτε τουλάχιστον έναν από τους μεγαλιθικούς ναούς της και οπωσδήποτε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.