Κάθε ταξίδι είναι και μία περιπέτεια. Κάθε προορισμός, κρύβει περισσότερα μυστικά από όσα πάω να εξερευνήσω. Έτσι λοιπόν, το πολυήμερο ταξίδι μου στην Τενερίφη, άνοιξε τους ορίζοντές μου σε έναν διαφορετικό κόσμο, σε έναν άλλο πολιτισμό. Εκεί που η ιστορία συναντά τη μυθολογία, βρήκα ένα σύγχρονο γλυπτό του Άτλαντα να βαστά στους ώμους του τη Γη, ένα δέντρο που υποτίθεται θα μπορούσε να κρύβει τα μήλα των Εσπερίδων, τις κλιμακωτές πυραμίδες της Güímar και πολλά ακόμη που θα τα δούμε εκτενέστερα άλλη στιγμή. Σήμερα, θα μάθουμε περισσότερα για τις πυραμίδες της Güímar!
Οι περισσότεροι, όταν ακούμε για πυραμίδες αρχαίων πολιτισμών, φανταζόμαστε τις κανονικές πυραμίδες της Αιγύπτου. Ωστόσο, κλιμακωτές πυραμίδες υπήρχαν και στην Αίγυπτο, πριν πάρουν τη μορφή με τη λεία επιφάνεια που έχουμε όλοι σαν εικόνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αρχιτεκτονικής είναι η βαθμιδωτή πυραμίδα του Ζοζέρ. Πρόκειται για το λεγόμενο μασταμπά, τον πρώτο τύπο τάφου στην Αρχαία Αίγυπτο. Μάλιστα, στη νεκρόπολη της Σακκάρα, συναντάμε περισσότερους από 150 μασταμπάδες.
Έχουμε, λοιπόν, τον πρόδρομο των πυραμίδων, ο οποίος ήταν ορθογώνιος, με βαθμίδες («σκαλοπάτια») από τούβλα που καταλήγουν σε επίπεδη οροφή. Αυτό ήταν το κυρίαρχο μοτίβο κατά την Αρχαϊκή Περίοδο της Αιγύπτου, το οποίο άρχισε να παρακμάζει στο Νέο Βασίλειο, χωρίς όμως να εξαφανιστεί πλήρως. Πυραμίδες με αναβαθμίδες συναντάμε και στις Άνδεις, στη Γουατεμάλα, το Μεξικό, τη Μεσοποταμία και αλλού. Τα μεγέθη και οι εποχές κατασκευής διαφέρουν, αλλά η βασική ιδέα και η αρχιτεκτονική τις συνδέουν με κάποιον τρόπο!
Γιατί επέλεξαν να χτίσουν Πυραμίδες;
Πολλοί συγγραφείς και ιστορικοί, δικαιολογούν την επιλογή των Πυραμίδων μέσα σε θρησκευτικά και τελετουργικά πλαίσια. Οι κύριες χρήσεις των Πυραμίδων σε όλο τον κόσμο ήταν δύο: ως κτίρια λατρείας/τελετουργιών (δηλαδή, ναοί) και ως ταφικά μνημεία. Είτε αναφερόμαστε σε μασταμπά, είτε σε ζιγκουράτ (τύπος πυραμοειδούς μνημείου), είτε σε κανονική πυραμίδα, αυτές ήταν οι χρήσεις τους. Ουσιαστικά, σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, μόνο οι αιγυπτιακές πυραμίδες προορίζονταν ως κατοικία νεκρών, για τους φαραώ επί το πλείστον, αλλά και για ορισμένα βασιλικά μέλη και εκλεκτούς ευγενείς, μετέπειτα.
Η τετράγωνη και άλλοτε ορθογώνια ογκώδης βάση της, αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα της γης, την ύλη, τη ζωή, την οποία αφήνει πίσω του ο αποθανών, ενώ οι συγκλίνουσες πλευρές της θα τον βοηθήσουν να ανέλθει στους ουρανούς. Άλλοι, εξηγούν πως η μείωση του όγκου από τη βάση προς την κορυφή ικανοποιεί την αιώνια αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου. Η συμπαγής βάση συμβολίζει τη ζωή και η σχεδόν «άυλη» κορυφή, το θάνατο.
Σε αυτές που είναι τύπου μασταμπά, στην επίπεδη οροφή πραγματοποιούνταν οι τελετές και οι θυσίες από τους ιερείς. Οι συμβολισμοί είναι αντίστοιχοι με αυτούς της κανονικής πυραμίδας όσον αφορά τη βάση. Στην κορυφή του μασταμπά, οι θνητοί έρχονταν πιο κοντά στους θεούς τους, για να τους δώσουν την προσφορά τους. Ο ανοιχτός ορίζοντας μετέφερε αυτή την ενέργεια στο θεό τους. Συμβολικά, οι ιερείς και οι πιστοί, μετεωρίζονταν ανάμεσα στον κόσμο των θνητών και των θεών, έμπαιναν σε ένα ενδιάμεσο στάδιο για να προσεγγίσουν το θείον.
Ύστερα από αυτή την πολύ σύντομη αναφορά στα είδη και τους ρόλους των πυραμίδων, ας επιστρέψουμε σε αυτές που συναντάμε στη Güímar της Τενερίφης!
Ποιες είναι, λοιπόν, οι περίφημες Πυραμίδες της Güímar;
Ως γεωμετρικό σχήμα, η πυραμίδα που συναντάμε εδώ, καλείται «κόλουρη» πυραμίδα. Φανταστείτε, δηλαδή, ότι από μία κανονική πυραμίδα, «κόβουμε» σε κάποιο σημείο την κορυφή της και έτσι το πάνω μέρος δεν έχει πια «μύτη», αλλά είναι μια επιφάνεια παράλληλη προς τη βάση της.
Οι απόψεις των επιστημόνων διίστανται όσον αφορά τη χρονολόγηση και τη χρήση αυτών των πυραμίδων. Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι δημιουργήθηκαν γύρω στο 1900 μ.Χ. από αγρότες της περιοχής. Στόχος τους ήταν η υλοποίηση ενός αρδευτικού συστήματος για τα χωράφια τους. Κατά άλλη, αντίστοιχη εκδοχή, οι αγρότες τοποθέτησαν εκεί τις πέτρες για να καθαρίσουν τη γη τους προς καλλιέργεια.
Η αλήθεια είναι, ότι αναβαθμίδες με τέτοια λειτουργία μπορούμε να δούμε και σε άλλα σημεία του νησιού. Ωστόσο, μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές διαφορές ανάμεσα στις δύο κατασκευές. Σε αυτές τις διαφορές θα αναφερθούμε εκτενέστερα παρακάτω, καθώς πάνω σε αυτές στηρίζεται η δεύτερη θεωρία.
Μια άλλη μερίδα επιστημόνων, λοιπόν, υποστηρίζει ότι αυτές οι πυραμίδες δημιουργήθηκαν πριν τον Ισπανικό αποικισμό, από τους ιθαγενείς Guanche. Για τους ιθαγενείς των Κανάριων Νήσων θα αφιερώσουμε ένα ξεχωριστό άρθρο, δεν θα επεκταθούμε εδώ περαιτέρω. Ο πιο θερμός υποστηρικτής αυτής της εκδοχής, ήταν ο Νορβηγός ανθρωπολόγος και εξερευνητής Thor Heyerdahl, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην έρευνα της πολιτισμικής προέλευσης των αρχαίων πολιτισμών σε όλο τον κόσμο.
Ο Thor Heyerdahl πίστευε ότι οι λεπτομέρειες σε αυτές τις πυραμίδες μοιάζουν με τις βασικές αρχές αρχιτεκτονικής του Παλιού και του Νέου Κόσμου. Επίσης, θεωρούσε ότι υπήρχε μία σύνδεση ανάμεσα στους ναυτικούς και τους ταξιδευτές από την Αίγυπτο και την Κεντρική Αμερική. Σύμφωνα με τη γεωγραφία των Κανάριων Νήσων, μπορεί να στηριχτεί αυτός ο ισχυρισμός.
Ένα άλλο επιχείρημα του Thor, είναι ότι οι πυραμίδες αυτές δεν αποτελούνται απλά από τυχαίες πέτρες. Είναι χτισμένες από πέτρες λάβας, και φτάνουν τα 12 μέτρα. Επίσης, στις γωνίες των πυραμίδων, οι πέτρες είναι λαξευμένες με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην υπάρχουν αιχμές ή εξογκώματα. Είναι πολύ προσεγμένες για να βρίσκονται εκεί πεταμένες τυχαία.
Ακόμη, κάθε πυραμίδα έχει μια σκάλα προς την κορυφή της. Τα σκαλοπάτια βρίσκονται όλα στη δυτική πλευρά, υποδηλώνοντας έναν τελετουργικό σκοπό. Πιστεύεται ότι κάποιος που ανεβαίνει την πυραμίδα το πρωί θα υποδεχόταν τον ανατέλλοντα ήλιο, μια σημαντική θρησκευτική πράξη. Μάλιστα, η επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας, δίνει την ψευδαίσθηση ότι ο ήλιος ανατέλλει από το νερό, κάτι που μπορεί να έχει πρόσθετη σημασία για μια τελετή.
Αξίζει να τονιστεί ακόμη και μία άλλη ιδιαιτερότητα που συντελεί στην παραδοχή της μη τυχαιότητας και αφορά τον κύριο άξονα του συμπλέγματος των πυραμίδων. Ο ευθύς τοίχος σχηματίζει το βόρειο άκρο της πλατείας και των δύο κεντρικών πυραμίδων. (Το βλέπετε στο βίντεο που ακολουθεί.) Αν κάποιος σταθεί κατά μήκος αυτού του τείχους στις 21 Ιουνίου, δηλαδή την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, θα παρατηρήσει ότι ο τοίχος είναι ακριβώς ευθυγραμμισμένος με το σημείο πίσω από τα βουνά όπου δύει ο ήλιος.
Επιπλέον, από αυτή την προοπτική, εμφανίζεται ένα περίεργο οπτικό φαινόμενο, γνωστό ως «Διπλό Ηλιοβασίλεμα». Κατά το φαινόμενο αυτό, ο ήλιος εξαφανίζεται εντελώς, και λίγα λεπτά αργότερα, ένα κλάσμα του ηλιακού δίσκου εμφανίζεται και πάλι, πριν δύσει ξανά, δίνοντας την εντύπωση δύο διαδοχικών ηλιοβασιλεμάτων. Αυτό, μαζί με τον αστρονομικό προσανατολισμό ενός άλλου κύριου άξονα προς την ανατολή του ήλιου κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, δίνει στο σύμπλεγμα μια πιθανή λειτουργία ως μακρο-ημερολόγιο.
Γνωρίζουμε πως ο Ήλιος ήταν θεοποιημένος σχεδόν σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς. Μνημεία που έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό, ειδικά όσον αφορά τα ηλιοστάσια, δεν χτίστηκαν τυχαία. Ωστόσο, δεν μπορεί καμία από όλες τις θεωρίες να αποδειχτεί, με τα δεδομένα που έχουμε ως τώρα. Ίσως, αν προχωρήσουν οι έρευνες στον χώρο αυτό, κάποια στιγμή να μάθουμε περισσότερα.