Οι Εσπερίδες και οι Νήσοι των Μακάρων στα Κανάρια Νησιά;

Ένα από τα πράγματα που δεν περίμενα να συναντήσω στα Κανάρια Νησιά, ήταν ο οποιοσδήποτε σύνδεσμος με την Αρχαία Ελλάδα! Πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, στον Ατλαντικό Ωκεανό, υπάρχουν μύθοι και παραδόσεις που συσχετίζουν αυτά τα νησιά με τόπους των αρχαίων Ελλήνων. Υπάρχουν, μάλιστα, αναφορές που υποδεικνύουν ότι οι Νήσοι των Μακάρων πιθανότατα ήταν τα Κανάρια Νησιά!

Με αφορμή το γλυπτό του Άτλαντα στην πόλη Guimar της Τενερίφης, θα ξεκινήσουμε να ξετυλίγουμε τους μύθους που συνδέονται με τον Τιτάνα!

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Άτλας τιμωρήθηκε από το Δία μετά την ήττα των Τιτάνων στην Τιτανομαχία. Καταδικάστηκε να κρατά στους ώμους του τον ουράνιο θόλο. Κατά μία εκδοχή, κρατά τις στήλες στις οποίες στηρίζεται ο ουρανός. Οι στήλες αυτές κάποτε καλούνταν Κρόνιες Στήλες, αλλά μετά το πέρασμα του Ηρακλή για τη διεκπεραίωση ενός άθλου, ονομάστηκαν Ηράκλειες Στήλες.

Ο Ηρακλής ήταν αυτός που απάλλαξε τη Γαία από τις ανομίες που είχε σπείρει η αποστασία του Κρόνου. Γι’ αυτό και μέσα από τους περίφημους άθλους του, ουσιαστικά αντιμετώπισε γίγαντες, τιτάνες, δράκους και άλλα πλάσματα που καταδυνάστευαν τον Κόσμο, τόσο τους ανθρώπους όσο και τη Φύση. Έτσι, από όπου περνούσε και επιτελούσε το έργο του, ξεκινούσε μία νέα επoχή. Από την εποχή του Κρόνου, στην εποχή του Ηρακλή και των γενών που δημιούργησε, λοιπόν.

Ο άθλος που οδήγησε τον Ηρακλή στην Τενερίφη

Σύμφωνα με χρησμό του μαντείου των Δελφών, ο Ηρακλής έπρεπε να υπηρετήσει το βασιλιά της Τίρυνθας, Ευρυσθέα, για δώδεκα χρόνια. Ο δε Ευρυσθέας, του ανέθεσε δώδεκα δύσκολες αποστολές που απώτερο στόχο είχαν την εξόντωση του ήρωα. Κατά την Πυθία, μετά την περάτωση των άθλων, θα γινόταν αθάνατος. Ωστόσο, το πώς φτάσαμε στο σημείο να υπηρετεί ο Ηρακλής έναν βασιλιά, θα το αναλύσουμε σε ξεχωριστό άρθρο.

Σε έναν από τους άθλους, ζητήθηκε από τον Ηρακλή, να φέρει στον βασιλιά τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Για να προχωρήσουμε στη σύνδεση του ελληνικού μύθου με τα Κανάρια Νησιά, πρέπει πρώτα να αναλύσουμε τα πρόσωπα του μύθου και τους ρόλους τους. Ας τα πάρουμε, λοιπόν, ένα προς ένα.

Ποιες ήταν οι Εσπερίδες;

Οι Εσπερίδες ήταν Νύμφες της ελληνικής μυθολογίας. Ονομάστηκαν έτσι, επειδή κατοικούσαν στην Εσπερία, δηλαδή στη Δύση. Αυτός ο τόπος θεωρείται ότι βρισκόταν κάπου στη Νότια Ισπανία. Κατά τον Ησίοδο, ήταν κόρες της Νύχτας. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, ήταν κόρες του Δία και της Θέτιδος ή του Φόρκυ και της Κητούς. Κάποιοι της τοποθετούσαν ως Νύμφες της Βορείου Αφρικής και θεωρούσαν ότι ζουν κοντά στην οροσειρά του Άτλαντα, στο σημερινό Μαρόκο. Κατά άλλους, ήταν κόρες του Τιτάνα Άτλαντα και θεωρούνται Ατλαντίδες Νύμφες.

Οι τοποθεσίες που αναφέρονται, Νότια Ισπανία και Άτλαντας Αφρικής, βρίσκονται και οι δύο πάρα πολύ κοντά με τα Κανάρια Νησιά. Κρατάμε αυτό το στοιχείο και συνεχίζουμε στα επόμενα. Για το Ιερό Δέντρο με τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων και τον δράκο – φίδι που το φυλούσε, θα βρείτε πληροφορίες στο άρθρο: Το Dragon Tree των Κανάριων Νήσων, ο Ηρακλής και ο δράκος Λάδων.

Ήταν τα Κανάρια Νησιά οι Νήσοι των Μακάρων;

Οι Νήσοι των Μακάρων ήταν ένας ειδυλλιακός τόπος στον οποίο μετέβαιναν οι ήρωες και οι ενάρετοι άνθρωποι μετά το θάνατό τους. Εκεί, ζούσαν τρισευτυχισμένοι, χωρίς έγνοιες, με τον ήλιο να λάμπει και τη γη να καρπίζει, σε μία Χρυσή Εποχή.

«Όπου τους πιο πολλούς στο χώμα τους παράχωσε
το τέλος του θανάτου. Σε κάποιους όμως έδωσε τη χάρη
ο Κρονίδης Ζευς να μείνουν πέρα απ᾽ τους ανθρώπους·
σαν αγαθός πατέρας τους κατοίκισε στα πέρατα του κόσμου,
κι εκεί, με δίχως λύπη στην ψυχή τους,
κατοικούν στις Νήσους των Μακάρων, πλάι στις ροές
του Ωκεανού, του βαθυστρόβιλου, ήρωες ευτυχείς·
που τους προσφέρει τρεις φορές η σιτοφόρα γη τον χρόνο
ώριμους και γλυκούς καρπούς, σαν μέλι».

Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 166-174

Σύμφωνα με τον Ησίοδο, λοιπόν, οι Μακάρες Νήσοι βρίσκονταν πλάι στις ροές του Ωκεανού. Ο λυρικός ποιητής Πίνδαρος, μας λέει ότι γύρω από αυτά τα Νησιά πνέουν οι αύρες του Ωκεανού και ότι φεγγοβολούν χρυσά άνθη από δέντρα ολόλαμπρα. Ας θυμηθούμε τις αναφορές για τα χρυσά μήλα στον κήπο των Εσπερίδων. Τα λόγια του Πίνδαρου, μάς παραπέμπουν, επίσης, στο χρυσό γένος του Ησίοδου.

«ὅσοι δ᾽ ἐτόλμασαν ἐστρίς
ἑκατέρωθι μείναντες ἀπὸ πάμπαν ἀδίκων ἔχειν
ψυχάν, ἔτειλαν Διὸς ὁδὸν παρὰ Κρόνου τύρσιν·· ἔνθα μακάρων
νᾶσον ὠκεανίδες
αὖραι περιπνέοισιν·· ἄνθεμα δὲ χρυσοῦ φλέγει,
τὰ μὲν χερσόθεν ἀπ᾽ ἀγλαῶν δενδρέων,
ὕδωρ δ᾽ ἄλλα φέρβει,
ὅρμοισι τῶν χέρας ἀναπλέκοντι καὶ στεφάνους

βουλαῖς ἐν ὀρθαῖσι Ῥαδαμάνθυος, 
ὃν πατὴρ ἔχει μέγας ἑτοῖμον αὐτῷ πάρεδρον,
πόσις ὁ πάντων Ῥέας
ὑπέρτατον ἐχοίσας θρόνον.
Πηλεύς τε καὶ Κάδμος ἐν τοῖσιν ἀλέγονται·
Ἀχιλλέα τ᾽ ἔνεικ᾽, ἐπεὶ Ζηνὸς ἦτορ
λιταῖς ἔπεισε, μάτηρ·…»

Πίνδαρος, Ολυμπιόνικος II, 68-80

Όλες σχεδόν οι αναφορές, συγκλίνουν στο ότι τα Νησιά των Μακάρων βρίσκονταν πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο Στράβωνας τα ταύτισε με τα Νησιά των Εσπερίδων, όπου κατοικούσαν σύμφωνα με τον μύθο οι νύμφες Εσπερίδες, οι οποίες φύλαγαν τα χρυσά μήλα των θεών. Είδαμε βέβαια, με ποιον τρόπο αυτά τα νησιά πιθανολογούνται ως τα γνωστά μας Κανάρια. Ο Πλίνιος, επίσης, τα ταύτισε με τις Κανάριες Νήσους που «βρίθουν καρπών και πτηνών κάθε είδους».

Στην εικόνα που ακολουθεί, βλέπετε ένα παγκόσμιο χάρτη του 1493, ο οποίος βρίσκεται στο βιβλίο “το Χρονικό της Νυρεμβέργης”, του Χάρτμαν Σίντελ. Δυτικά της Αφρικής, βλέπουμε 3 νησιά που αναφέρονται στο χάρτη ως Νήσοι των Μακάρων. Το σημείο στο οποίο βρίσκονται στον χάρτη, ταιριάζει πολύ με αυτό των Κανάριων.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι πραγματικά το κλίμα των Κανάριων Νήσων είναι γλυκό, όλο το χρόνο. Ήπιο κρύο το χειμώνα, πολύ θερμότερος ο καιρός από την υπόλοιπη Ευρώπη, και λίγο λιγότερο ζεστό το καλοκαίρι από αυτό που συνηθίζουμε εμείς στην Ελλάδα. Επίσης, η χλωρίδα και η πανίδα των νησιών χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία, ενώ παρατηρούνται και ενδημικά είδη φυτών, όπως αυτά της οικογένειας των Dragon Trees.