Έχω αναφερθεί και σε άλλα άρθρα μου σε μοναδικά μέρη που μπορεί κανείς να βρει στο νομό Βοιωτίας. Αυτή τη φορά θα ανέβουμε μαζί στο λόφο του Προφήτη Ηλία Λειβαδιάς, για να περιηγηθούμε στα ερείπια ενός εκ των μεγαλυτέρων ναών του αρχαίου κόσμου. Έτσι λοιπόν, περνώντας από την περιφερειακή οδό έξω από την πόλη, πήρε το μάτι μου την επιγραφή: “Ναός Βασιλέως Διός”. Καθώς το GPS έχει γίνει ο καλύτερός μου φίλος, ύστερα από μια μικρή περιπλάνηση, με πήγε στο κατάλληλο σημείο!
Φτάνοντας στο λόφο, αντικρύζουμε το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Είναι πολύ πιθανό, όποιος δεν γνωρίζει ότι υπάρχει εκεί ένας ιερός χώρος, να επισκεφθεί το σύγχρονο εκκλησάκι και να αποχωρήσει. Ωστόσο, πρέπει να περπατήσουμε λίγο ακόμη προς την άκρη του λόφου, για να διακρίνουμε τους λίθους που κείτονται διάσπαρτοι. Πολλοί από αυτούς φέρουν τρύπες και εγκοπές. Πρόκειται κυρίως για βάσεις αγαλμάτων και αναθημάτων που στήθηκαν εδώ προς τιμήν των νικητών των Βασιλείων. Τα Βασίλεια ήταν οι πέμπτοι σημαντικότεροι αγώνες της αρχαίας Ελλάδας, μετά τα Ολύμπια, τα Ίσθμια, τα Πύθια και τα Νέμεα.
Μη μπερδευτείτε όμως και θεωρήσετε ότι φτάσατε. Συνεχίζουμε για μερικά ακόμη μέτρα, προσπερνάμε και τους θάμνους που κρύβουν όλη τη θέα, για να έρθουμε αντιμέτωποι με ένα πανέμορφο θέαμα!
Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει ότι πριν τη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.), δόθηκε χρησμός από το μαντείο του Τροφωνίου για την καθιέρωση γιορτής προς τιμήν του Βασιλέως Διός. Αναφορές στον Δία Βασιλέα συναντάμε από τον 4ο αιώνα π.Χ..
Το μεγαλεπήβολο εγχείρημα της ανέγερσης του ναού, προέβλεπε να κτιστεί ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του ελλαδικού χώρου. Ο ναός είναι περίπτερος, με 13 κίονες στις μακριές πλευρές και 6 στις στενές. Διέθετε πρόδρομο και σηκό, με τις συνολικές του διαστάσεις να φτάνουν τα 60 Χ 23 μέτρα. Το δάπεδο κατασκευάστηκε από πωρόλιθο, ενώ τα περισσότερα αρχιτεκτονικά μέρη ήταν από ντόπιο σκληρό ασβεστόλιθο.
‘’Απλό εξάστυλο σχέδιο αποτελούμενο από έξη κίονες στις στενές, και δεκατρείς στις μακρές πλευρές.. Ο Στυλοβάτης είχε μήκος 210 Χ 90 πόδια και το δώμα 151 πόδια. Δεν υπήρχε οπισθόδομος, αλλά μια Αψίδα 20,5 πόδια στην εσωτερική διάμετρο, σύμφωνα με το σύμμετρο παράλληλο, στηριζόταν σε ορθογώνια Βάση, και αποσκοπούσε στο να στηθεί εκεί ένα άγαλμα, όπως το χρυσελεφάντινο του Διός στην Ολυμπία.’’
W.B.DINSMOOR THE ARCHITECTURE OF ANCIENT GREECE. σελ.268, έκδ.BIBLO and TANNEN
Δυστυχώς, ο ναός αυτός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Δεν είμαστε απόλυτα βέβαιοι για το τι συνέβη και έπαυσε το κτίσιμο του ναού, ωστόσο, θα αναφέρω την επικρατέστερη εκδοχή. Πιθανολογείται λοιπόν, ότι η ανέγερη του ναού ξεκίνησε από τους Λειβαδείς και συνεχίστηκε από το Βοιωτικό Κοινό. Οι εργασίες διακόπηκαν από το 245 π.Χ. έως το 235 π.Χ. και συνεχίστηκαν το 220 π.Χ.. Η οριστική διακοπή των εργασιών υπολογίζεται στο πρώτο τέταρτο του 2ου αιώνα π.Χ..
Αυτή τη χρονική περίοδο παρατηρείται ρευστότητα στην πολιτική σκηνή της ευρύτερης περιοχής, καθώς και συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις. Οι ανάγκες και οι προτεραιότητες άλλαξαν, όπως και τα οικονομικά δεδομένα. Πιθανολογείται λοιπόν, ότι η δύναμη του Κοινού των Βοιωτών μειώθηκε και δεν μπορούσαν πλέον να υποστηρίξουν την ανέγερση ενός τέτοιου κολοσσιαίου οικοδομήματος. Η πόλη της Λειβαδιάς και ο ημιτελής ναός του Βασιλέως Διός, καταστράφηκαν από το Σύλλα το 86 π.Χ., μετά τις νίκες του σε Ορχομενό και Χαιρώνεια.
Στο βίντεο που ακολουθεί, διασχίζω το ναό από την είσοδό του μέχρι το Άβατο. Ο χρόνος που απαιτείται για να πάω από τη μία άκρη στην άλλη, είναι ενδεικτικός για το εντυπωσιακό μέγεθος του ναού.
Αξίζει να διαβάσετε περισσότερα όχι μόνο για το ναό του Βασιλέως Διός αλλά και για το μαντείο του Τροφωνίου που βρισκόταν στην περιοχή. Υπάρχουν πολλές παρανοήσεις και εσφαλμένες ή στρεβλωμένες ερμηνείες των αρχαίων πηγών σχετικά με τον Ιερό αυτό τόπο. Παραθέτω έναν σύνδεσμο στον οποίο θα βρείτε πληροφορίες σχετικά με την Εισήγηση της αρχαιολόγου κ. Αναστασίας Γκαδόλου, στο Συνέδριο της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών το 2000, και πλούσια σχόλια και διευκρινίσεις, τα οποία βρίσκονται στη Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ