Με ρωτάτε συχνά πώς καταφέρνω και βρίσκω μέρη τα οποία είναι σχεδόν άγνωστα και ελάχιστα ή καθόλου προβεβλημένα. Η αλήθεια είναι ότι πηγαίνοντας προς έναν συγκεκριμένο προορισμό, είμαι πάντα έτοιμη να βγω από το δρόμο για να ακολουθήσω μια ταμπέλα που θα μου τραβήξει το ενδιαφέρον ή να φτάσω σε κάποιο σημείο που μου τράβηξε την προσοχή από μακριά. Έτσι συνέβη και με αυτό το κάστρο. Κάπου αλλού πήγαινα αλλά παρατήρησα τα ερείπια στην κορυφή ενός λόφου και φτάνοντας εκεί, ήρθα σε επαφή με την ιστορία του ιππότη Λικάριο.
Μπορεί να αναφερθεί κανείς σ’ αυτό το κάστρο είτε ως κάστρο του Λικάριο, είτε ως Καστέλλι, κάστρο των Φύλλων, λόγω της περιοχής στην οποία βρίσκεται, ενώ σε παλαιότερους χάρτες σημειώνεται και ως Tianto ή Lilanto, καθώς επόπτευε την κοιλάδα του ποταμού Λήλαντα. Η οικοδόμηση του κάστρου χρονολογείται κατά την περίοδο της Λατινοκαρτίας (1204-1470 μ.Χ.). Δεν έχουμε λεπτομέρειες για πιο ακριβείς ημερομηνίες. Το Μεσαιωνικό αυτό κάστρο γνώρισε τις ένδοξες μέρες του στα χέρια του ιππότη Λικάριο και έχει ταυτιστεί με την ιστορία του.
Στο εσωτερικό του κάστρου του ιππότη Λικάριο.
Η περιπετειώδης ζωή του ιππότη Λικάριο
Ο Λικάριο είχε ταπεινή καταγωγή. Ο πατέρας του ήταν από την Ιταλική πόλη Vicenza και η μητέρα του από την Κάρυστο. Ο ίδιος ήταν ένας απλός, φτωχός ιππότης που προσέφερε τις υπηρεσίες του στον ηγεμόνα της Κεντρικής Εύβοιας Guiberto Dalle Carceri. Προστατευόμενη της οικογένειας Carceri ήταν η νεαρή και όμορφη Φελίζα, την οποία ερωτεύτηκε και παντεύτηκε κρυφά ο Λικάριο.
Όταν έμαθαν γι’ αυτόν τον γάμο οι συγγενείς της Φελίζας αλλά και ο ίδιος ο ηγεμόνας, αντέδρασαν οργισμένα, προσβάλλοντας και ταπεινώνοντας τον Λικάριο, ο οποίος πικραμένος πλέον επέστρεψε στην Κάρυστο. Θεωρούνταν ανάρμοστο για εκείνη την εποχή να σμίξουν άνθρωποι από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Δεν ήταν αποδεκτό η ευγενής Φελίζα να παντρευτεί έναν ταπεινό ιππότη.
Ο Λικάριο εγκαταστάθηκε σε ένα βραχώδες φρούριο της Καρύστου, στις “Ανεμοπύλες”. Ήταν αποφασισμένος να πάρει εκδίκηση για τον τρόπο που του φέρθηκαν, για την ταπείνωση στην οποία τον υπέβαλαν. Στην αρχή, ο Λικάριος ξεσπούσε την οργή του σκορπίζοντας τον τρόμο με επιδρομές στη γύρω περιοχή, έχοντας στο πλευρό του μια ορδή πολεμιστών. Ωστόσο, η δίψα για εκδίκηση της οικογένειας Carceri δεν έβρισκε κορεσμό. Ουσιαστικά, οι επιδρομές αυτές ξεκίνησαν ως πλιάτσικο και πειρατεία, αναδεικνύοντας τον ιππότη σε τρομερό πειρατή της περιοχής.
Έτσι, ο Λικάριο έβαλε σε εφαρμογή ένα πιο μεγαλεπίβολο σχέδιο. Ήξερε ότι για να εκδικηθεί έπρεπε να έχει μεγάλη δύναμη, εξουσία και τίτλο. Ήρθε, λοιπόν, σε επαφή με τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο και του πρότεινε να υποτάξει όλη τη φεουδαρχική φραγκοκρατούμενη Εύβοια με αντάλλαγμα τις στρατιωτικές δυνάμεις που θα χρειαζόταν για το έργο αυτό. Έδωσε όρκο υποτέλειας στον αυτοκράτορα και έλαβε την ενίσχυση που ζήτησε.
Μετά από αυτή τη συμφωνία, ο Λικάριος εξαπέλυσε οδυνηρές επιδρομές σε όλη την Εύβοια, καταλαμβάνοντας το ένα κάστρο μετά το άλλο. Αποκορύφωμα της επιτυχίας του ήταν η κατάληψη του ισχυρού κάστρου της Καρύστου “Κάστελ-Ρόσσο”. Για το κατόρθωμα αυτό, ο αυτοκράτορας τίμησε τον ιππότη με τον τίτλο του Μεγαδούκα και του Μεγάλου Κοντόσταυλου. Επίσης, το 1280, παραχώρησε όλο το νησί ως φέουδο στον Λικάριο και του έδωσε ως σύζυγο μια πλούσια και με ευγενική καταγωγή Ελληνίδα.
Η εκδίκηση ολοκληρώθηκε όταν ο βαρόνος Guilberto Dalle Carceri οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην αυλή του αυτοκράτορα. Ο Λικάριο έβλεπε τον άνθρωπο που κάποτε τον ταπείνωσε να δέχεται μία ταπεινωτική μοίρα για τον εαυτό του, σαν ένα παιχνίδι της μοίρας, σαν έναν τροχό που γυρνάει. Ο Dalle Carceri συνάντησε το θάνατο στην αυτοκρατορική αυλή, αφού πρώτα είδε τον φτωχό ιππότη που εκδίξε να απολαμβάνει την εύνοια και τις τιμές του ίδιου του αυτοκράτορα.
Μπορούμε να διακρίνουμε από το ύψος των τείχων ότι τα κτίσματα μέσα στο κάστρο ήταν διώροφα.
Η απόσυρση και το τέλος του Λικάριο
Έχοντας πάρει πλέον την εκδίκησή του και έχοντας χτίσει μια νέα ζωή για τον ίδιο και τη νέα του σύζυγο, ο Λικάριο επέστρεψε μετά από αυτό το συμβάν στην Εύβοια. Εγκαταστάθηκε στο κάστρο των Φύλλων, όπου βλέπουμε ότι απέμεινε από τη διώροφη κατοικία του στα αριστερά μας. Το “Καστέλλι” γνώρισε μία περίοδο ακμής τον 13ο αιώνα με τον ιππότη επικεφαλής. Το σημείο ήταν δυσπρόσιτο για τους εχθρούς και προσέφερε πλήρη εποπτεία στην Χαλκίδα, στην κοιλάδα του Λήλαντα και στη γύρω περιοχή.
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την υπόλοιπη ζωή του ιππότη. Δεν γνωρίζουμε καν τι ακριβώς απέγινε η πρώτη του αγάπη. Σύμφωνα με κάποιες εκδοχές, πήγε μαζί του στο κάστρο της Καρύστου, όταν ο βαρόνος τον έδιωξε. Κατά ορισμένες άλλες εκδοχές, η οικογένεια Dalle Carceri τους χώρισε, καθώς η Φελίζα ήταν χήρα του Narzotto dalle Carceri. Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν αγάπησε με τον ίδιο τρόπο τη σύζυγο που του έδωσε ο αυτοκράτορας ούτε αν απέκτησαν απογόνους.
Εικάζεται ότι ο θάνατός του προήλθε από τη δηλητηρίαση μιας Χαλκιδέας ερωμένης του. Αν αυτό ισχύει, καθώς βεβαιότητα για τα αίτια του θανάτου του δεν έχουμε, μπορούμε να οδηγηθούμε σε άλλες εικασίες για τη ζωή του ιππότη. Όπως για παράδειγμα για τη σχέση που είχε με τη δεύτερη σύζυγο, για τυχόν έκλυτο βίο κτλ. Κάποιοι εικάζουν ότι τον δηλητηρίασαν Ενετοί εχθροί, καθώς είναι βέβαιο ότι είχε πολλούς εχθρούς.
Για ορισμένους, ο Λικάριο θεωρούνταν ένας πειρατής τυχοδιώκτης ενώ για άλλους θεωρείται απελευθερωτής από την Λατινοκρατία και ιππότης με σπουδαίο έργο. Ίσως να μη μάθουμε ποτέ ποια ήταν η τύχη του Λικάριο αλλά το κάστρο στο λόφο των Φύλλων που στέκει αγέρωχο μέσα στους αιώνες, θα μας θυμίζει έναν αμφιλεγόμενο ιππότη, με σημαντικό έργο και ταραχώδη βίο.
Στη σκάλα που οδηγεί στα τείχη της βόρειας πλευράς.
Η παρακμή του Καστέλλι
Το 1304 η Χαλκίδα περιήλθε στους Ενετούς και το λιμάνι της αποτέλεσε σημαντικό ορμητήριο του βενετσιάνικου στόλου και σπουδαίο ναυτικό λιμάνι. Το 1365 οι Βενετοί αγόρασαν την Κάρυστο από τους Φράγκους. Λίγα χρόνια αργότερα, δύο σημαντικοί θάνατοι στην Εύβοια άλλαξαν την τύχη του νησιού. Το 1383 δολοφονήθηκε ο Nicolò II dalle Carceri που κατείχε τα 2/3 της Εύβοιας ενώ το 1390 πέθανε και ο τελευταίος φεουδάρχης, George III Chisi. Έτσι, οι Βενετοί επέβαλαν τη νόμιμη κυριαρχία τους στο νησί.
Οι Τούρκοι πραγματοποίησαν πολλές απόπειρες κατάληψης της Εύβοιας, ήδη από τον 14ο αιώνα. Ακολούθησαν λεηλασίες και στα τέλη του 1446, η κατάσταση έγινε ακόμα πιο κρίσιμη με τις ισχυρές δυνάμεις του Μουράτ Β’ να εξαπλώνονται. Παράλληλα, χτυπάει η πανούκλα αποδεκατίζοντας τον πληθυσμό, τους μισθοφόρους και αφήνοντας τους Βενετούς χωρίς έσοδα.
Ισχυροί σεισμοί γύρω στο 1450 έπληξαν τα τείχη της Χαλκίδας και φτάνουμε στο 1470, όπου η Χαλκίδα βλέπει 60-70.000 Τούρκους να καταφθάνουν στο Νότιο Ευβοϊκό με στόλο 300 πλοίων. Στις 18 Ιουνίου έφθασε ισχυρό τουρκικό στράτευμα με επικεφαλής τον ίδιο το Μωάμεθ τον Πορθητή. Οι υπερασπιστές της Χαλκίδας, αν και μειονεκτούσαν αριθμητικά, απέρριψαν τους όρους παράδοσης του Μωάμεθ.
Εκείνη την περίοδο, η Χαλκίδα γνώρισε μία από τις μεγαλύτερες σφαγές στην ιστορία της. Ενώ η πόλη βρισκόταν σε πολιορκία, το τουρκικό ιππικό επιδόθηκε σε λεηλασίες και σφαγές σε πολλές περιοχές της Εύβοιας. Η αντίσταση των Χαλκιδέων κάμφθηκε και με την άλωση της Χαλκίδας, οι Τούρκοι κατέλαβαν με ευκολία το υπόλοιπο νησί. Τότε, κατέστρεψαν τις δύο πλευρές του κάστρου των Φύλλων ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά. Πράγματι, πέτυχαν το σκοπό τους και έκτοτε το κάστρο αυτό ερήμωσε.
Η εκπληκτική θέα στη Χαλκίδα και την κοιλάδα του Λήλαντα ποταμού από το Καστέλλι.
Στο εσωτερικό σώζονται ακόμα οι λιθόκτιστες σκάλες που οδηγούν πάνω στο τείχος της βόρειας πλευράς. Το αρχοντικό που έκανε κύρια οικία του ο Λικάριο είναι το πρώτο που αντικρύζει ο επισκέπτης. Από τα ερείπια μπορούμε να δούμε ότι ήταν αρκετά ευρύχωρο και διώροφο. Τα ψηλά τείχη που έχουν διασωθεί, ψιθυρίζουν τα κατορθώματα αλλά και τα μυστικά των ιπποτών που πέρασαν από εδώ.
Τι περιμένετε για να πάτε να το επισκεφθείτε;