Σε πρόσφατη επίσκεψή μου στην πανέμορφη Αντίπαρο, βρέθηκα στον Άη Γιώργη. Ο φίλος μου ο Στέφανος επέμενε ότι θα μου αρέσει πάρα πολύ αυτό το μέρος του νησιού και είχε απόλυτο δίκιο. Πέρα από τη φυσική ομορφιά του τοπίου, εδώ υπάρχει μία πολύ σημαντική ιστορία για τους ήρωες της εθνικής αντίστασης.
Μεταφερόμαστε στο 1941 όταν ο Κρητικός Ιωάννης ή «Χάρης» Γραμματικάκης ξεκίνησε να φυγαδεύει με καΐκια Άγγλους και Νεοζηλανδούς προς την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Ο τολμηρός «Χάρης» φυγάδευσε έξι Άγγλους αξιωματικούς στην Αίγυπτο και προκάλεσε έτσι το ενδιαφέρον της Intelligent Service η οποία ήθελε να συνεργαστεί μαζί του ώστε να συνεχιστούν τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Ο Χάρης είχε το δικό του δίκτυο συμπατριωτών που του παρείχαν κάλυψη και έτσι ορίστηκε μια άτυπη μυστική συμμαχική βάση στην Αντίπαρο. Στα αρχεία των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών καταχωρήθηκε με το κωδικό όνομα CONIA. Έτσι, ο Γραμματικάκης παραλάμβανε Άγγλους από την Αττική και τους πήγαινε στην Αντίπαρο, ώστε υποβρύχια να τους παραλάβουν από τον όρμο του Δεσποτικού και να τους φυγαδεύσουν. Η συνδρομή των Αντιπαριωτών ήταν καταλυτική για την επιτυχία των επιχειρήσεων, ωστόσο σε πολλούς κόστισε την ίδια τους τη ζωή. Σημαντικοί αρωγοί στο τολμηρό αυτό έργο ήταν οι αδελφοί Πατέλη, ο Σπύρος Τζαβέλας, ο βρετανός λοχαγός Τζον Άτκινσον και πολλοί ακόμα.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζει και μια γυναικεία μορφή, η Αλεξάνδρα Πούμπουρα. Μέλος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, συνέβαλε στη φυγάδευση Άγγλων και Ελλήνων αξιωματικών από την Αθήνα. Όπως σε κάθε σημαντική ιστορική στιγμή της πατρίδας μας υπάρχει και μία προδοσία, έτσι συνέβη και αυτή τη φορά. Στις 9 Δεκεμβρίου του 1941 η Πούμπουρα συνελήφθη και παρά τα βασανιστήρια που υπέστη δεν πρόδωσε τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι κατοχικές δυνάμεις είχαν εξαγριωθεί γνωρίζοντας ότι κάτι ύποπτο συμβαίνει στην Αντίπαρο και αποφάσισαν να κάνουν εφόδους στις αγροικίες των Αντιπαριωτών. Έτσι, την παραμονή των Θεοφανείων οι Ιταλοί πραγματοποίησαν έφοδο στην οικία του Σπύρου Τζαβέλα στον Άη Γιώργη όπου βρήκαν δεκάδες Άγγλους στρατιώτες, τον λοχαγό Άτκινσον και τον Κύπριο υπολοχαγό Κυπριάδη. Ακολούθησε συμπλοκή και οι Ιταλοί προχώρησαν σε μαζικές συλλήψεις και άγρια βασανιστήρια με στόχο την αποκάλυψη όλων των αντιστασιακών. Ο «Χάρης» κατάφερε να διαφύγει και τελικά απεβίωσε το 1977. Ωστόσο, έπειτα από μία συνοπτική παρωδία δίκης, καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Τζον Άτκινσον, Κώστας Κυπριάδης, Σπύρος Τζαβέλας, Φραγκίσκος Τσαντάνης και Βασίλης Πατέλης. Εκτελέστηκαν στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς. Σε θάνατο επίσης καταδικάστηκαν οι Ιωάννης Πατέλης, Γεώργιος Καπούτσος, Γιάννης Τσαντάνης αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια λόγω του ότι ήταν πολύτεκνοι.
Τον Ιούνιο του 1943 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Παριανοί Γεώργιος Ζαμπέτας, Μιχάλης Κρίσπης, Ιάκωβος Ραγκούσης, Αργύρης Μαρινόπουλος και Βέρο Λικέρι. Ωστόσο, αργότερα τους δόθηκε χάρη. Δεκάδες Παριανοί και Αντιπαριώτες καταδικάστηκαν σε ισόβια φυλάκιση για τη μυστική βάση της Αντιπάρου, οδηγήθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης από τα οποία δεν επέστρεψαν ποτέ.
Προς τιμήν των ηρώων έχει τοποθετηθεί αυτό το μνημείο στον όρμο του Άη Γιώργη δίπλα από το εκκλησάκι και κάθε χρόνο τιμώνται οι πεσόντες της «επιχείρησης Αντίπαρος».
Πηγές: Μηχανή του χρόνου, cyclades24.gr, paros24.gr
Φωτογραφικό υλικό από προσωπική αυτοψία.