Από την αρχαιότητα τα Μαλτέζικα νησιά χρησιμοποιούνταν ως τόπος εξορίας. Στα χρόνια του Βυζαντίου, τα νησιά αυτά καλούνταν: Γαυδομελέτη, ονομασία που για πρώτη φορά εντοπίστηκε σε ψευδεπίγραφα έργα του Πέτρου και του Παύλου. Μία από τις πρώτες αναφορές για εξορία στις φυλακές του Gozo κάποιου σημαντικού προσώπου, έρχεται στα μέσα του 6ου αιώνα.
Όταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ηράκλειος (610-640) πληροφορήθηκε ότι ο γιος του Αταλάριχος και ο ανιψιός του Θεόδωρος σκόπευαν να συνωμοτήσουν εναντίον του, τους έκοψε τις μύτες και τα χέρια και τους έστειλε εξορία στο Gozo. Κατά την άφιξη του Θεόδωρου, ο Κυβερνήτης του νησιού ακρωτηρίασε το ένα του πόδι, όπως τον διέταξε ο αυτοκράτορας.
Το εσωτερικό ενός κελιού στις φυλακές του Gozo.
Οι φυλακές στα χρόνια των Ιπποτών
Με την άφιξη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη στη Μάλτα το 1530, το Gozo χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας ιπποτών που δημιουργούσαν προβλήματα, καθώς και αντιφρονούντων πολιτών. Η Μάλτα διέθετε πολλές φυλακές μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Έτσι, στα χρόνια των Ιωαννιτών Ιπποτών, υπήρχε ήδη μία φυλακή στη Mdina, μία πολιτική φυλακή στη Βαλέτα και δύο μικρότερες στα φρούρια St. Angelo και St. Elmo.
Πέρα από τις φυλακές για σκλάβους στη Βαλέτα, τόσο ο Επίσκοπος όσο και ο Ιεροεξεταστής, διέθεταν τις δικές δομές για φυλάκιση. Ομοίως, το Gozo είχε ξεχωριστές εγκαταστάσεις κράτησης εντός της οχυρωμένης πόλης ή στο Gran Castello. Το συγκρότημα των φυλακών στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα, φαίνεται να ξεκίνησε τη λειτουργία του γύρω στο 1548. Πριν από αυτό όμως, το νησί διέθετε άλλες εγκαταστάσεις εγκλεισμού εντός των τειχών του φρουρίου. Μάλιστα, περί το 1475-76, η τάφρος του φρουρίου αυτού είχε χρησιμοποιηθεί για τον εγκλεισμό των ανεπιθύμητων στοιχείων.
Τα κελιά ήταν άκρως λιτά. Ασφαλώς, δεν περιμένουμε να δούμε κάτι καλύτερο για τους τρόφιμους της εποχής εκείνης, δεδομένης της βαρβαρότητας με την οποία μεταχειρίζονταν τους εγκληματίες.
Οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη έκαναν πλήρη χρήση του Gozo, στέλνοντας τα πιο ταραχοποιά και ανυπότακτα μέλη τους εκεί προς συμμόρφωση. Τα εγκλήματα ποικίλουν, ωστόσο, τα πιο συνηθισμένα για την εποχή ήταν οι μονομαχίες και οι δολοφονίες. Υπήρχαν δύο ή τρία υπόγεια μπουντρούμια (τα καλούμενα: guvas) τα οποία χρησιμοποιούνταν για την επιβολή σκληρότερων κρατήσεων, αναλόγως εγκλήματος και επικινδυνότητας του φυλακισμένου.
Η κράτηση των φυλακισμένων μπορούσε να διαρκέσει από μερικούς μήνες μέχρι και δέκα χρόνια. Στο Gozo υπήρχαν και εξόριστοι Ιππότες εκτός φυλακών. Απλώς αποκλεισμένοι και απομονωμένοι στο νησί, μέχρι να αποφασίσει η Εξουσία πώς θα διαχειριστεί την περίπτωσή τους. Ασφαλώς, αυτοί οι ιππότες είχαν διαπράξει απλά αδικήματα και όχι εγκλήματα.
Η λίστα των “διάσημων” φυλακισμένων του Gozo είναι μεγάλη. Αναφέραμε ήδη τον γιο και τον ανιψιό του αυτοκράτορα Ηράκλειου. Μία ακόμη εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής της, ήταν ο Fra Jean Parisot de la Valette, ο μετέπειτα Μέγα Μάγιστρος κατά την περίοδο της Μεγάλης Πολιορκίας. Ο de la Valette πέρασε τέσσερις μήνες στη φυλακή κατά το 1538, επειδή επιτέθηκε σε έναν λαϊκό.
Με μια προσεκτική ματιά, θα διακρίνετε σχέδια που έχουν σκαλίσει στους τοίχους οι φυλακισμένοι. Έχουν βρεθεί πολλά τέτοιου είδους graffiti.
Οι συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές
Οι φυλακές του Gozo χρησιμοποιούνταν από τα τέλη του Μεσαίωνα μέχρι και το 1904. Σ’ αυτές δεν κατέληγαν μόνο άντρες, αλλά και γυναίκες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1784 δημοσιεύτηκε ένα σύνολο νόμων που περιλάμβανε και τιμωρίες για αδικήματα γυναικών. Προβλεπόταν, λοιπόν, ότι οι γυναίκες της Μάλτας που θα κρίνονταν ένοχες για τραυματισμό ή βίαιη διαμάχη με άλλους πολίτες, θα εξορίζονταν στο Gozo για τουλάχιστον δέκα χρόνια.
Αναπαράσταση φυλακισμένου.
Παρά τα όσα μπορεί να φαντάζεται κανείς, οι συνθήκες υγιεινής στις φυλακές ήταν καλές σε γενικές γραμμές. Οι καινούριοι τρόφιμοι εξετάζονταν από γιατρό και ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί με τις μεταδοτικές ασθένειες. Μετά την εξέταση, οι φυλακισμένοι έπρεπε να κάνουν μπάνιο, να κόψουν τα μαλλιά τους και να λάβουν έναν αριθμό. Έπρεπε να κάνουν μπάνιο κάθε πρωί, ενώ δύο φορές την εβδομάδα τους έδιναν καθαρές πετσέτες και σαπούνι. Ήταν υποχρεωμένοι να φοράνε τα ειδικά ρούχα που τους έδιναν και οι άντρες ξυρίζονταν κάθε Σάββατο. Κάθε Κυριακή έπρεπε να αλλάζουν τα σεντόνια τους.
Ένας γιατρός περνούσε για εξέταση κάθε εβδομάδα. Όσον αφορά τους άρρωστους, τους ήλεγχε κάθε μέρα και τηρούσε λεπτομερές αρχείο. Επίσης, ο γιατρός είχε το δικαίωμα να προτείνει αλλαγές στη διατροφή ή ακόμα και την απαλλαγή από την υποχρεωτική εργασία, εφόσον το έκρινε απαραίτητο για την υγεία του τρόφιμου.
Συνήθως, οι φυλακισμένοι απασχολούνταν σε διάφορες εργασίες. Μπορεί να έβαφαν ή να έχτιζαν κι άλλες φυλακές ή να συντηρούν δρόμους και δημόσια κτήρια. Μάλιστα, κατά τη δεκαετία του 1820, απασχολήθηκαν στον καθαρισμό του αρχαιολογικού χώρου Ggantija.
Όσοι είχαν καταδικαστεί σε καταναγκαστικά έργα, εργάζονταν υποχρεωτικά καθημερινά για 12 ώρες, εκτός από τις Κυριακές και τις αργίες. Όταν έπρεπε να δουλέψουν εκτός φυλακής, υπήρχαν πάντα οπλισμένοι φρουροί και επιστάτες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, τους περνούσαν αλυσίδες στα πόδια.
Δραπετεύω από τις παλιές φυλακές του Gozo και είμαι έτοιμη για νέες περιπέτειες! Ακολουθήστε με!
Η διατροφή τους ήταν πλήρης και οριζόταν από τις επιταγές της Εκκλησίας. Υπήρχαν μέρες που έτρωγαν τυρί, ψάρι και ελιές, ενώ άλλες μέρες επιτρεπόταν το κρέας, μοσχάρι ή χοιρινό. Το ψωμί προσφέρονταν καθημερινά, όπως και μισό φλιτζάνι καφές, γάλα, σούπα και τσάι. Επίσης, επιτρεπόταν το επισκεπτήριο από συγγενείς μία φορά το μήνα, σε κάποια ορισμένη Κυριακή.