Οι μεγαλιθικοί ναοί Ġgantija (-> giants) στο νησάκι Gozo

Στο νησάκι Gozo της Μάλτας, υπάρχει το αρχαιολογικό πάρκο Ġgantija που περιλαμβάνει το ομώνυμο Μουσείο και τους μεγαλιθικούς ναούς. Οι μεγαλιθικοί ναοί Ġgantija περιλαμβάνονται στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το όνομά τους προέρχεται από τη Μαλτέζικη λέξη “Ġgant”, που σημαίνει γίγαντας. Οι δύο ναοί που βρίσκονται σε αυτό το σύμπλεγμα χρονολογούνται στα 3.600 και 3.200 π.Χ., γεγονός που τους καθιστά παλαιότερους κατά μία χιλιετία από το Stonehenge και τις Πυραμίδες της Αιγύπτου.

Πρόσοψη, πλησιάζοντας προς τους ναούς Ġgantija.

Γιατί δημιουργήθηκαν οι μεγαλιθικοί ναοί Ġgantija;

Πολλά από τα μνημεία που επιβιώνουν στις μέρες από την εποχή του προϊστορικού ανθρώπου, δείχνουν ότι χρησιμοποιούνταν ως ναοί ή χώροι τελετουργιών. Ως τελετουργικό, ορίζουμε ένα σύνολο πράξεων/δράσεων που έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ανθρώπους που το πραγματοποιούν. Υπό αυτή την έννοια, τα τελετουργικά δεν έχουν απαραίτητα θρησκευτική διάσταση, αλλά μπορούν να αφορούν ακόμη και καθημερινές εργασίες.

Αυτή η ογκώδης πέτρινη πλάκα βρέθηκε στην είσοδο του Νότιου ναού Ġgantija. Η φιγούρα που φαίνεται σκαλισμένη πάνω της μοιάζει με φίδι. Η πλάκα αυτή μεταφέρθηκε στο Μουσείο Ġgantija για την καλύτερη συντήρησή της το 1957.

Τα ευρήματα σε αυτούς τους ναούς και η αρχιτεκτονική τους, καταδεικνύουν ότι εδώ μαζευόταν η κοινότητα και πραγματοποιούσε κάποιες τελετές. Έχουν βρεθεί πήλινα σκεύη με διακόσμηση, λαξευμένα αγάλματα σε πέτρα, μικρές φιγούρες ανθρώπων και ζώων, κοσμήματα από πέτρες, κοχύλια κ.ά. Στο Μουσείο μπορούμε να δούμε πολλά από αυτά, ενώ ορισμένα συνδέονται με το Xagħra Stone Circle που βρίσκεται μόλις 400 μέτρα μακριά από τους ναούς και αποτελούσε τόπο ταφής ήδη από το 4.100 π.Χ.

Λαξευμένη σε ασβεστόλιθο, αυτή η γυναικεία μορφή βρέθηκε στους ναούς Ġgantija και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Gozo.

Οι περισσότεροι ναοί χτίζονταν σε περιοχές που είχαν εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα και σε καλλιεργήσιμες πεδιάδες. Με ύψος που ξεπερνά τα 8 μέτρα, η πρόσοψη του ναού ήταν εμφανής σε όποιον περνούσε από την πεδιάδα και γι’ αυτό πιθανολογείται ότι η επιλογή της τοποθεσίας ήταν μελετημένη και εσκεμμένη. Επίσης, άλλες τοποθεσίες που ήταν σημαντικές για τις προϊστορικές κοινωνίες είναι εμφανείς από τους ναούς Ġgantija, όπως η περιοχή Nuffara που ήταν εξέχουσας σημασίας κατά την Εποχή του Χαλκού.

Στο βίντεο μπορείτε να δείτε την είσοδο του ενός εκ των δύο ναών. Πέρα από τους ογκόλιθους, υπάρχουν σαφώς και μικρότερες πέτρες που στηρίζουν το γιγαντιαίο οικοδόμημα. Στις εισόδους των ναών παρατηρούνται κάποιες κυκλικές οπές, τις οποίες θα δούμε και σε άλλους ναούς των νησιών της Μάλτας. Εικάζεται ότι χρησίμευαν ως στήριξη σε κάποιου είδους μπάρα, για να κλείνουν οι είσοδοι των ναών.

Εδώ είναι απόλυτα εμφανής αυτή η οπή για το κλείσιμο της εισόδου. Σε κάποιες εισόδους παρατηρούμε μία, ενώ σε άλλες δύο.

Η είσοδος του ναού έχει φτιαχτεί σύμφωνα με τον σχηματισμό που αποκαλούμε: τρίλιθο. Δηλαδή, δύο όρθιες στήλες σε κάθε πλευρά που στηρίζουν στην κορυφή τους μια οριζόντια πέτρινη πλάκα, σε σχήμα Π.

Η είσοδος ενός εκ των δύο ναών. Είναι εμφανείς οι δύο κολώνες δεξιά και αριστερά που στηρίζουν την πύλη.

Εντός του ναού υπάρχει ένα ελαφρώς υπερυψωμένο σημείο, το οποίο δημιουργεί έναν ξεχωριστό χώρο. Εκεί βρέθηκαν πολλά σκεύη κεραμικής και κόκαλα ζώων, κάτω από στρώσεις στάχτης και χώματος. Δίπλα από αυτό, υπάρχει μία πέτρινη τράπεζα φτιαγμένη από μεγάλους λίθους. Δεν μπορεί να εξακριβωθεί αν όλα αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν κάποιο τελετουργικό που ίσως περιλαμβάνει και θυσίες ζώων ή κατάθεση αναθημάτων στους θεούς, ή αν απλώς αποτελεί τόπο συγκέντρωσης κάποιων μελών της κοινωνίας.

Στο βάθος βλέπουμε μία σειρά από βωμούς. Εκεί βρέθηκαν τα καμένα υπολείμματα από οστά ζώων και τα περισσότερα αναθήματα.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ακόμα ενδείξεις που συνδυαστικά με τα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα μεγαλιθικά αυτά μνημεία ήταν ναοί. Έχουμε δύο συνδεδεμένους χώρους με θαλάμους σε οβάλ σχήμα, μία σειρά βωμών στους οποίους βρέθηκαν τα οστά και τα αγαλματίδια που περιγράψαμε και το εσωτερικό των τειχών ήταν βαμμένο με κόκκινο χρώμα.

Ελάτε να δούμε μαζί το εσωτερικό των ναών, μέσα από το βίντεο που ακολουθεί!

Οι μύθοι που ερμηνεύουν τη δημιουργία των ναών Ġgantija

Στις αρχές του 17ου αιώνα μ.Χ., τα μεγαλιθικά κτίσματα και τα ερείπια που επιβίωσαν μέσα στις χιλιετίες, συσχετίστηκαν με εξωπραγματικά μεγάλους και δυνατούς ανθρώπους, με γίγαντες. Έτσι, με το πέρασμα των αιώνων, τα απομεινάρια των μεγαλιθικών ναών του Gozo έγιναν ευρέως γνωστά ως Ggantija ή αλλιώς, ο Πύργος των Γιγάντων. Ασφαλώς, δεν μας εκπλήσσει αυτό, βλέποντας το μέγεθος των πραγματικά τεράστιων ογκόλιθων που  μεταφέρθηκαν ως εκεί και χρησιμοποιήθηκαν στο χτίσιμο των ναών.

Σύμφωνα με έναν τοπικό θρύλο, κάποιοι είδαν μία γυναίκα-γίγαντα, τη Σανσούνα, να κουβαλάει τις τεράστιες πέτρες πάνω στο κεφάλι της, ενώ κουβαλούσε το παιδί της στην πλάτη της. Παράλληλα, έτρωγε κουκιά και ύφαινε λινάρι. Λέγεται ότι έχτισε πολλά από τα μεγαλιθικά μνημεία στην ευρύτερη περιοχή.

Μία παραλλαγή του μύθου, υποστηρίζει ότι η Σανσούνα ήρθε σε επαφή με έναν κοινό άνθρωπο και γέννησε ένα παιδί-υβρίδιο. Δηλαδή, ένα παιδί που συνδύαζε στοιχεία και δυνατότητες τόσο του ανθρώπου όσο και του γίγαντα. Έτσι, για να τιμήσει αυτό το γεγονός, η Σανσούνα έχτισε αυτόν τον μεγαλιθικό ναό μέσα σε ένα μερόνυχτο με τα χέρια της, κουβαλώντας το νεογέννητο παιδί στους ώμους της.

Κατά μία άλλη εκδοχή, μία γυναίκα γίγαντας είχε δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Μια μέρα, κάποιος απήγαγε τα παιδιά και τα πήρε με βάρκα στη Μάλτα. Όταν μεγάλωσαν, το κορίτσι παντρεύτηκε έναν άντρα από το Gozo και από αυτούς κατάγεται το γένος του νησιού. Ο γιος παντρεύτηκε μία γυναίκα από τη Μόστα της Μάλτας, και από αυτούς προέρχεται το γένος της Μάλτας. Σύμφωνα με αυτή την ιστορία, έχουμε την αναπαραγωγή του γένουν των γιγάντων και στα δύο νησιά.

Άποψη από τη δυτική πλευρά των ναών. Είναι εμφανείς οι ορθογώνιοι ογκόλιθοι αλλά και τα μενίρ (δεξιά) που έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή.

Μία… αιρετική άποψη για τους μεγαλιθικούς ναούς του Gozo

Σύμφωνα με την συμβατική – αποδεκτή ιστορία και χρονολόγηση, οι πρώτοι κάτοικοι της Μάλτας έφτασαν στα νησιά της γύρω στο 5.900 από τη Σικελία. Κατά την Πρώιμη Νεολιθική Περίοδο, οι άνθρωποι αυτοί ξεκίνησαν να καλλιεργούν τη γη και να μη στηρίζονται πλέον αποκλειστικά στο κυνήγι για την επίβίωσή τους.

Αυτό που επίσης είναι αποδεκτό στις μέρες μας, είναι ότι προς το τέλος της Πλειστόκαινου Εποχής, πριν από περίπου 14.000 χρόνια, άρχισε η ανάκληση των ορίων των παγετώνων λόγω κλιματικών αλλαγών και αυτό είχε ως αποτέλεσμα μεγάλα τμήματα γης να βρεθούν μέχρι και 120 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Περίπου κατά την 9η χιλιετία υπολογίζεται ότι η Μάλτα χωρίστηκε από τη Σικελία λόγω αυτής της αλλαγής.

Ο ερευνητής και συγγραφέας Graham Hancock.

Έτσι, λοιπόν, έχουμε κάποιους αγρότες γύρω στο 3.600 π.Χ. που έχτισαν τους μεγαλιθικούς ναούς. Ο ερευνητής Graham Hancock μελετώντας την προϊστορία αυτών των νησιών, αμφισβητεί τη χρονολόγηση που έχει γίνει ως τώρα. Θέτει τα δικά του ερωτήματα και εκφράζει τη δική του εκδοχή των γεγονότων. Πιστεύει ότι πρέπει να πραγματοποιηθεί έρευνα σε μεγαλύτερο βάθος ώστε να μπορέσουμε να απαντήσουμε με ασφάλεια στο πότε, το πώς και το γιατί χτίστηκαν όλα αυτά τα μεγαλιθικά οικοδομήματα.

Για να χτιστούν αυτοί οι ναοί, χρειάστηκε να ανυψωθούν και να τοποθετηθούν εκατοντάδες μεγάλιθοι, κάποιοι από τους οποίους ζυγίζουν μέχρι και 50 τόνους. Πώς γίνεται απλοί αγρότες να είχαν την τεχνογνωσία να κάνουν κάτι τέτοιο και πώς το κατάφεραν αυτό οι άνθρωποι της εποχής σε ένα τόσο μικρό νησάκι; Απαιτείται πολύ μεγάλος αριθμός εργατών για την υλοποίηση τέτοιων έργων και αν δεχτούμε ότι ορισμένοι πληθυσμοί μπήκαν σε σχεδίες και έφτασαν στη Μάλτα και το Gozo από τη Σικελία, ήταν αρκετοί ώστε να καταφέρουν αυτά τα δημιουργήματα; Οι πόροι των μικρών αυτών νησιών ήταν και είναι περιορισμένοι. Άρα, πώς τρέφονταν και πώς συντηρούνταν όλοι αυτοί που έπρεπε να εργάζονται εκεί;

Μία φωτογραφία από το εσωτερικό των ναών, αντιπροσωπευτική για το μέγεθος των ογκόλιθων. Στο έδαφος υπάρχει μία στρόγγυλη οπή, η οποία παρατηρείται και σε άλλα σημεία, κοντά σε περάσματα. Εικάζεται ότι χρησιμοποιούνταν για να ρίχνουν κάποιες προσφορές σε υγρή μορφή, αλλά δεν έχει ακόμα αποδειχτεί.

Μία άλλη ένσταση του Graham Hancock επί του θέματος, είναι ότι οι ραδιοχρονολογήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί δεν είναι επαρκείς και ακριβείς για να τοποθετήσουμε το χτίσιμο των ναών στο 3.600. Επίσης, η συγκεκριμένη χρονολόγηση στηρίχτηκε κατά πολύ στα τέχνεργα που βρέθηκαν στους ναούς, τα οποία ταιριάζουν χρονικά με άλλα παρόμοια, σε άλλες περιοχές. Αυτό όμως, όπως υποστηρίζει ο ερευνητής, δεν είναι αρκετό για να μας πείσει ότι τότε βρέθηκαν οι πρώτοι άνθρωποι εκεί και έχτισαν τα γιγαντιαία οικοδομήματα. Μπορεί κάλλιστα οι ναοί να χτίστηκαν νωρίτερα και εμείς να βρίσκουμε στοιχεία από όσους πήγαν εκεί αργότερα.

Μία ακόμη άποψη που δέχεται έντονες αντιδράσεις, αφορά το ενδεχόμενο οι ναοί να βρίσκονταν εκεί πριν έρθουν άνθρωποι από τη Σικελία. Ωστόσο, αυτό αποτελεί απόδειξη της ύπαρξης ενός προηγμένου πολιτισμού πριν την Εποχή των Παγετώνων και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα. Αν όντως συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε θα έπρεπε να αλλαχτεί όλη η Ιστορία που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και να αναθεωρηθεί.

Εσείς, τι πιστεύετε για τους μεγαλιθικούς ναούς Ggantija; Θα μπορούσε ο Graham Hancock να έχει δίκιο στους προβληματισμούς του; Περιμένω τις παρατηρήσεις και τα σχόλιά σας στο ioanna@myalchemies.com.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τις εξερευνήσεις μου στη Μάλτα, ακολουθείστε με στις κατακόμβες της Αγίας Αγάθης, στο Rabat! Σύντομα, θα μάθουμε περισσότερα και για άλλα μεγαλιθικά κτίσματα των νησιών της Μάλτας, γι’ αυτό ακολουθήστε με στο Facebook, ώστε να ενημερώνεστε για ό,τι νέο “ανεβαίνει”!