Πρώτη φορά άκουσα το όνομα αυτού του Αγίου στη Μάλτα, όταν τυχαία βρέθηκα μπροστά από έναν ναό και μια επιγραφή που μας προσκαλούσε να κατέβουμε στις κατακόμβες του! Ο Άγιος Κατάλδος ήταν Ιρλανδός στην καταγωγή, λατρευόταν ως προστάτης των Σικελονορμανδών και των στρατευμάτων τους και τιμήθηκε ιδιαίτερα στη Σικελία και τις γειτονικές ακτές της Μεσογείου. Μάλιστα, η χάρη του έφτασε μέχρι την πανέμορφη Κέρκυρα, όπου υπάρχουν αναφορές για την ύπαρξη ναού προς τιμήν του. Πώς συνδέονται όμως όλα αυτά;
Η είσοδος του ναού του Αγίου Κατάλδου στο Rabat της Μάλτας.
Ποιος ήταν ο Άγιος Κατάλδος;
Τη μορφή αυτού του Αγίου, την είδα για πρώτη φορά μπαίνοντας στην εκκλησία του στο Rabat της Μάλτας. Ακολουθεί η πρώτη εικόνα που θα αντικρύσετε κι εσείς μπαίνοντας στο ναό, μεγάλη και επιβλητική.
Η εικόνα του Αγίου Κατάλδου στο εσωτερικό της μικρής εκκλησίας του στο Rabat.
Ο Άγιος Κατάλδος γεννήθηκε στο Munster της Ιρλανδίας μεταξύ του 610 και του 620 μ.Χ. από τον Euco Sembiac και την Aclena Milar, οι οποίοι είχαν εκχριστιανιστεί από Γαλικιανούς ιεραποστόλους. Μετά το θάνατο των γονιών του, δώρισε όλα τους τα υπάρχοντα στους φτωχούς και εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι του Lismore στην επαρχία του Waterford. Χειροτονήθηκε ιερέας το 637, έχοντας στο πλευρό του τον μετέπειτα Άγιο, Καρθάγο τον Πρεσβύτερο. Αυτό είναι ένα ακόμη όνομα που συναντώ για πρώτη φορά μέσα από αυτήν την έρευνα και σύντομα θα μπω στη διαδικασία να μάθω περισσότερα και γι’ αυτόν!
Κατεβαίνοντας στις κατακόμβες του Αγίου Κατάλδου.
Η ζωή του πήρε άλλη τροπή όταν αποφάσισε να επιστρέψει από τους Αγίους Τόπους όπου είχε πάει ως προσκυνητή γύρω στο 679. Εκτιμάται ότι θα στάθμευε στην Κέρκυρα αλλά μία τρικυμία οδήγησε στο ναυάγιό του στα ανοιχτά του Τάραντα της Σικελίας. Εκεί, του ζήτησαν να μείνει ως Επίσκοπος και όταν πέθανε το 685, ετάφη στον παλιό καθεδρικό του Αγίου Ιωάννη της Γαλιλαίας. Σύμφωνα με την παράδοση, το Μπάρι και ο Τάραντας σώθηκαν από λιμό, πλημμύρες και πανώλη χάρη στις ικεσίες και τις προσευχές του.
Η λατρεία του εδραιώθηκε στον 11ο αιώνα στη Σικελία ενώ τον 15ο αιώνα ιδρύθηκε στον Τάραντα η παλαιότερη αδελφότητα της πόλης η οποία είναι αφιερωμένη στο όνομά του. Παράλληλα, κατά τον 11ο αιώνα έχουμε επιδρομές των Νορμανδών προς την ιταλική χερσόνησο και σταδιακές ήττες των Βυζαντινών. Ο Οίκος των Ωτβίλλ (1020-1085) καταλαμβάνει την Κέρκυρα το 1081 και διατηρεί την κυριαρχία για τρία χρόνια, ώσπου ο Αλέξιος Β’ Κομνηνός ανακαταλαμβάνει το νησί. Υπό Νορμανδικής κατοχής θα τελέσει η Κέρκυρα ξανά για δεύτερη φορά, μεταξύ του 1147-1149.
Υπάρχουν τμήματα στις κατακόμβες που έχουν υποστεί κατάρρευση και πλέον δεν οδηγούν πουθενά.
Πιθανολογείται ότι η λατρεία του Αγίου Κατάλδου ήρθε στην Κέρκυρα εκείνα τα χρόνια, καθώς οι Νορμανδοί και οι Σικελοί τον θεωρούσαν προστάτη τους. Σε συνδυασμό με την εικασία ότι πριν το ναυάγιο, ο Κατάλδος ήθελε να μεταβεί στο νησί των Φαιάκων, έχουμε μία ακόμη ένδειξη ότι η λατρεία στο όνομά του ταξίδεψε ως εκεί.
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού της Κέρκυρας, εντοπίζουμε μία συμβολαιογραφική πράξη με ημερομηνία 31 Ιουλίου 1514 που σχετίζεται με το ναό που αναφέρω στην αρχή του άρθρου! Χάρη σε αυτό το αρχείο, γνωρίζουμε ότι επί αρχιερατείας του λόγιου Christophorο Marcello (1514-1527) υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον Άγιο Κατάλδο, κοντά στο ναό του Αγίου Φραγκίσκου στην περιοχή της Σπηλιάς. Μεταξύ των ετών 1521 και 1523, ο ναός εμφανίζεται σε διάφορα συμβόλαια, με συμβαλλόμενους διάφορα μέλη της καθολικής ιεραρχίας της Κέρκυρας. Από το 1523 και ύστερα, παύει να αναφέρεται στις πηγές και δε γνωρίζουμε πότε και γιατί αφανίστηκε. Πιθανότατα αυτό να συνέβη κατά τη διάρκεια της καταστροφικής τουρκικής πολιορκίας του 1537, αλλά αυτό δεν μπορεί, προς το παρόν τουλάχιστον, να τεκμηριωθεί.
Ξενάγηση στις κατακόμβες και την κρύπτη του Αγίου Κατάλδου
Η κυρία που φροντίζει το χώρο της εκκλησίας και των κατακομβών, μας ενημερώνει πως δεν απαιτείται εισιτήριο αλλά οφείλουμε να προσφέρουμε μια μικρή δωρεά για να βοηθήσουμε στη συντήρηση του ναού. Έτσι λοιπόν, αφήνουμε τον οβολό μας και μας επιτρέπεται η είσοδος στις κατακόμβες. Από τους πρώτους χώρους που θα συναντήσουμε, είναι η κρύπτη του Αγίου. Πρόκειται περισσότερο για μνημείο προς τιμήν του, καθώς ο Άγιος Κατάλδος δεν ήρθε ποτέ στη Μάλτα και δεν τάφηκε ποτέ εδώ.
Υπάρχει μία προφορική παράδοση που θέλει τον Άγιο να σταματά στη Μάλτα πηγαίνοντας προς τους Αγίους Τόπους, αλλά δεν επιβεβαιώνεται με κάποιο τρόπο αυτή η εικασία. Πιο πολύ μοιάζει με μία προσπάθεια της ενδυνάμωσης της πίστης, παρά με πραγματικό, ιστορικό γεγονός. Κλείνοντας αυτήν την παρένθεση, ας συνεχίσουμε την κάθοδο στις υπόλοιπες υπόγειες αίθουσες.
Πηγαίνοντας ακόμα βαθύτερα, βλέπουμε πολλών ειδών τάφους. Τάφοι που βρίσκονται στη μέση του χώρου, ευρύχωροι και υπερυψωμένοι, ενώ άλλοι μοιάζουν με εσοχές στα τοιχώματα του υπογείου, σαφώς πιο μικροί και στριμωγμένοι. Οι διάδρομοι είναι στενοί, ίσα ίσα για να μπορούν να περνάνε οι ζωντανοί για να φτάνουν στους νεκρούς τους.
Υπάρχει ωστόσο ένας κεντρικός χώρος που διαφέρει πολύ από τους υπόλοιπους.
Κεντρικός χώρος στις κατακόμβες, με τράπεζα της αγάπης στη μέση.
Σε αυτόν τον κεντρικό χώρο διακρίνουμε ένα κυκλικό, υπερυψωμένο σημείο στη μέση. Οι πρώτοι Χριστιανοί πραγματοποιούσαν τα δείπνα της αγάπης δίπλα από τους νεκρούς τους. Σε αυτόν τον χώρο βλέπουμε μια τράπεζα της αγάπης και γύρω της διαφόρων ειδών τάφους και καμάρες που οδηγούν σε άλλα περάσματα και άλλους τάφους δεξιά κι αριστερά τους. Αν κάποιους από αυτούς μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε όμορφους, είναι αυτοί που χτίστηκαν σε τύπο Baldachin. Εντυπωσιακές είναι και οι καμάρες που μας συνοδεύουν σε κάθε πέρασμα, σε κάθε διάδρομο.
Τάφοι τύπου Baldachin.
Οι κατακόμβες του Αγίου Κατάλδου είναι λιγότερο γνωστές από του Αγίου Παύλου και της Αγίας Αγάθης που βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση.
Η ιστορία της εκκλησίας
Το παρεκκλήσι που ήταν χτισμένο εδώ, στη θέση του σημερινού ναού, αποτελούσε σημείο αναφοράς προς τα τέλη του Μεσαίωνα, κατά τον 16ο και 17ο αιώνα. Στην κρύπτη και την εκκλησία υπήρχαν παντού αφιερώματα για τον Άγιο. Το 1575, ο Ιταλός Ρωμαιοκαθολικός ιερέας Pietro Dusina, ο οποίος διετέλεσε Ιεροεξεταστής στη Μάλτα για δύο χρόνια (1574-1575), αποϊεροποίησε αυτήν την εκκλησία και την έκλεισε για το κοινό.
Η παλιά εκκλησία κατεδαφίστηκε το 1739 και αυτή που βλέπουμε σήμερα χτίστηκε σε στυλ μπαρόκ το 1745. Πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από κήλη προσφέρουν ασημένια τάματα στον Άγιο για να τους θεραπεύσει με τη μεσολάβησή του στο Θεό.
Σύντομα θα είναι διαθέσιμα κι άλλα άρθρα μου σχετικά με τις εξερευνήσεις μου στη Μάλτα, όπως αυτό για τους μεγαλιθικούς ναούς Ggantija. και την υπόγεια Βαλέτα.
Αν θέλετε να ενημερώνεστε για κάθε νέο άρθρο, ακολουθήστε με στο Facebook!
Στο όρος Κωτίλιο είχε χτιστεί Ιερό προς τιμήν του θεού Απόλλωνα που χρονολογείται στις αρχές του 7ου αιώνα. Η λατρεία του θεού στην περιοχή ανάγεται στα τέλη 8ου αιώνα π.Χ. Υπάρχουν δύο εκδοχές που αιτιολογούν την προσωνυμία του Απόλλωνα ως Επικούριο. Η μία, σχετίζεται με τη βοήθεια που προσέφερε ο θεός το 659 π.Χ. στους Φιγαλείς στον αγώνα τους εναντίον των Σπαρτιατών. Η δεύτερη εκδοχή θέλει τον θεό Απόλλωνα να εμποδίζει την εξάπλωση της επιδημίας που έπληττε την περιοχή κατά τους Πελοποννησιακούς Πολέμους. Σε κάθε περίπτωση, ο θεός Απόλλων στάθηκε αρωγός των Φιγαλέων και τιμήθηκε αναλόγως για το επικουρικό έργο του.
Η τοποθεσία της Νότιας Γέφυρας όπου βρίσκεται σήμερα ο ναός (στην περιοχή της Chinatown) παραχωρήθηκε στον Pillai το 1823. Μέχρι το 1827 είχε χτιστεί μια κατασκευή ναού από ξύλο και ατταπουλγίτη. Μια μικρή θεότητα της Sri Mariamman, η «Sinna Amman», εγκαταστάθηκε την ίδια χρονιά μέσα στο ναό από τον Naraina Pillai. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτή η θεότητα βρίσκεται στο κυρίως ιερό του σημερινού ναού.
