Category:

Εξ-ερευνήσεις

Εξερεύνηση στις Πυραμίδες της Güímar

by iopapami_admin

Κάθε ταξίδι είναι και μία περιπέτεια. Κάθε προορισμός, κρύβει περισσότερα μυστικά από όσα πάω να εξερευνήσω. Έτσι λοιπόν, το πολυήμερο ταξίδι μου στην Τενερίφη, άνοιξε τους ορίζοντές μου σε έναν διαφορετικό κόσμο, σε έναν άλλο πολιτισμό. Εκεί που η ιστορία συναντά τη μυθολογία, βρήκα ένα σύγχρονο γλυπτό του Άτλαντα να βαστά στους ώμους του τη Γη, ένα δέντρο που υποτίθεται θα μπορούσε να κρύβει τα μήλα των Εσπερίδων, τις κλιμακωτές πυραμίδες της Güímar και πολλά ακόμη που θα τα δούμε εκτενέστερα άλλη στιγμή. Σήμερα, θα μάθουμε περισσότερα για τις πυραμίδες της Güímar!

Οι περισσότεροι, όταν ακούμε για πυραμίδες αρχαίων πολιτισμών, φανταζόμαστε τις κανονικές πυραμίδες της Αιγύπτου. Ωστόσο, κλιμακωτές πυραμίδες υπήρχαν και στην Αίγυπτο, πριν πάρουν τη μορφή με τη λεία επιφάνεια που έχουμε όλοι σαν εικόνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αρχιτεκτονικής είναι η βαθμιδωτή πυραμίδα του Ζοζέρ. Πρόκειται για το λεγόμενο μασταμπά, τον πρώτο τύπο τάφου στην Αρχαία Αίγυπτο. Μάλιστα, στη νεκρόπολη της Σακκάρα, συναντάμε περισσότερους από 150 μασταμπάδες.

Έχουμε, λοιπόν, τον πρόδρομο των πυραμίδων, ο οποίος ήταν ορθογώνιος, με βαθμίδες («σκαλοπάτια») από τούβλα που καταλήγουν σε επίπεδη οροφή. Αυτό ήταν το κυρίαρχο μοτίβο κατά την Αρχαϊκή Περίοδο της Αιγύπτου, το οποίο άρχισε να παρακμάζει στο Νέο Βασίλειο, χωρίς όμως να εξαφανιστεί πλήρως. Πυραμίδες με αναβαθμίδες συναντάμε και στις Άνδεις, στη Γουατεμάλα, το Μεξικό, τη Μεσοποταμία και αλλού. Τα μεγέθη και οι εποχές κατασκευής διαφέρουν, αλλά η βασική ιδέα και η αρχιτεκτονική τις συνδέουν με κάποιον τρόπο!

Γιατί επέλεξαν να χτίσουν Πυραμίδες;

Πολλοί συγγραφείς και ιστορικοί, δικαιολογούν την επιλογή των Πυραμίδων μέσα σε θρησκευτικά και τελετουργικά πλαίσια. Οι κύριες χρήσεις των Πυραμίδων σε όλο τον κόσμο ήταν δύο: ως κτίρια λατρείας/τελετουργιών (δηλαδή, ναοί) και ως ταφικά μνημεία. Είτε αναφερόμαστε σε μασταμπά, είτε σε ζιγκουράτ (τύπος πυραμοειδούς μνημείου), είτε σε κανονική πυραμίδα, αυτές ήταν οι χρήσεις τους. Ουσιαστικά, σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, μόνο οι αιγυπτιακές πυραμίδες προορίζονταν ως κατοικία νεκρών, για τους φαραώ επί το πλείστον, αλλά και για ορισμένα βασιλικά μέλη και εκλεκτούς ευγενείς, μετέπειτα.

Η τετράγωνη και άλλοτε ορθογώνια ογκώδης βάση της, αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα της γης, την ύλη, τη ζωή, την οποία αφήνει πίσω του ο αποθανών, ενώ οι συγκλίνουσες πλευρές της θα τον βοηθήσουν να ανέλθει στους ουρανούς. Άλλοι, εξηγούν πως η μείωση του όγκου από τη βάση προς την κορυφή ικανοποιεί την αιώνια αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου. Η συμπαγής βάση συμβολίζει τη ζωή και η σχεδόν «άυλη» κορυφή, το θάνατο.

Σε αυτές που είναι τύπου μασταμπά, στην επίπεδη οροφή πραγματοποιούνταν οι τελετές και οι θυσίες από τους ιερείς. Οι συμβολισμοί είναι αντίστοιχοι με αυτούς της κανονικής πυραμίδας όσον αφορά τη βάση. Στην κορυφή του μασταμπά, οι θνητοί έρχονταν πιο κοντά στους θεούς τους, για να τους δώσουν την προσφορά τους. Ο ανοιχτός ορίζοντας μετέφερε αυτή την ενέργεια στο θεό τους. Συμβολικά, οι ιερείς και οι πιστοί, μετεωρίζονταν ανάμεσα στον κόσμο των θνητών και των θεών, έμπαιναν σε ένα ενδιάμεσο στάδιο για να προσεγγίσουν το θείον.

Ύστερα από αυτή την πολύ σύντομη αναφορά στα είδη και τους ρόλους των πυραμίδων, ας επιστρέψουμε σε αυτές που συναντάμε στη Güímar της Τενερίφης!

Ποιες είναι, λοιπόν, οι περίφημες Πυραμίδες της Güímar;

Ως γεωμετρικό σχήμα, η πυραμίδα που συναντάμε εδώ, καλείται «κόλουρη» πυραμίδα. Φανταστείτε, δηλαδή, ότι από μία κανονική πυραμίδα, «κόβουμε» σε κάποιο σημείο την κορυφή της και έτσι το πάνω μέρος δεν έχει πια «μύτη», αλλά είναι μια επιφάνεια παράλληλη προς τη βάση της.

Οι απόψεις των επιστημόνων διίστανται όσον αφορά τη χρονολόγηση και τη χρήση αυτών των πυραμίδων. Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι δημιουργήθηκαν γύρω στο 1900 μ.Χ. από αγρότες της περιοχής. Στόχος τους ήταν η υλοποίηση ενός αρδευτικού συστήματος για τα χωράφια τους. Κατά άλλη, αντίστοιχη εκδοχή, οι αγρότες τοποθέτησαν εκεί τις πέτρες για να καθαρίσουν τη γη τους προς καλλιέργεια.

Η αλήθεια είναι, ότι αναβαθμίδες με τέτοια λειτουργία μπορούμε να δούμε και σε άλλα σημεία του νησιού. Ωστόσο, μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές διαφορές ανάμεσα στις δύο κατασκευές. Σε αυτές τις διαφορές θα αναφερθούμε εκτενέστερα παρακάτω, καθώς πάνω σε αυτές στηρίζεται η δεύτερη θεωρία.

*Κατά την περιήγησή μου στο σύμπλεγμα των Πυραμίδων.*

Μια άλλη μερίδα επιστημόνων, λοιπόν, υποστηρίζει ότι αυτές οι πυραμίδες δημιουργήθηκαν πριν τον Ισπανικό αποικισμό, από τους ιθαγενείς Guanche. Για τους ιθαγενείς των Κανάριων Νήσων θα αφιερώσουμε ένα ξεχωριστό άρθρο, δεν θα επεκταθούμε εδώ περαιτέρω. Ο πιο θερμός υποστηρικτής αυτής της εκδοχής, ήταν ο Νορβηγός ανθρωπολόγος και εξερευνητής Thor Heyerdahl, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην έρευνα της πολιτισμικής προέλευσης των αρχαίων πολιτισμών σε όλο τον κόσμο.

Ο Thor Heyerdahl πίστευε ότι οι λεπτομέρειες σε αυτές τις πυραμίδες μοιάζουν με τις βασικές αρχές αρχιτεκτονικής του Παλιού και του Νέου Κόσμου. Επίσης, θεωρούσε ότι υπήρχε μία σύνδεση ανάμεσα στους ναυτικούς και τους ταξιδευτές από την Αίγυπτο και την Κεντρική Αμερική. Σύμφωνα με τη γεωγραφία των Κανάριων Νήσων, μπορεί να στηριχτεί αυτός ο ισχυρισμός.

Ένα άλλο επιχείρημα του Thor, είναι ότι οι πυραμίδες αυτές δεν αποτελούνται απλά από τυχαίες πέτρες. Είναι χτισμένες από πέτρες λάβας, και φτάνουν τα 12 μέτρα. Επίσης, στις γωνίες των πυραμίδων, οι πέτρες είναι λαξευμένες με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην υπάρχουν αιχμές ή εξογκώματα. Είναι πολύ προσεγμένες για να βρίσκονται εκεί πεταμένες τυχαία.

Ακόμη, κάθε πυραμίδα έχει μια σκάλα προς την κορυφή της. Τα σκαλοπάτια βρίσκονται όλα στη δυτική πλευρά, υποδηλώνοντας έναν τελετουργικό σκοπό. Πιστεύεται ότι κάποιος που ανεβαίνει την πυραμίδα το πρωί θα υποδεχόταν τον ανατέλλοντα ήλιο, μια σημαντική θρησκευτική πράξη. Μάλιστα, η επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας, δίνει την ψευδαίσθηση ότι ο ήλιος ανατέλλει από το νερό, κάτι που μπορεί να έχει πρόσθετη σημασία για μια τελετή.

Αξίζει να τονιστεί ακόμη και μία άλλη ιδιαιτερότητα που συντελεί στην παραδοχή της μη τυχαιότητας και αφορά τον κύριο άξονα του συμπλέγματος των πυραμίδων. Ο ευθύς τοίχος σχηματίζει το βόρειο άκρο της πλατείας και των δύο κεντρικών πυραμίδων. (Το βλέπετε στο βίντεο που ακολουθεί.) Αν κάποιος σταθεί κατά μήκος αυτού του τείχους στις 21 Ιουνίου, δηλαδή την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, θα παρατηρήσει ότι ο τοίχος είναι ακριβώς ευθυγραμμισμένος με το σημείο πίσω από τα βουνά όπου δύει ο ήλιος.

Ένα βίντεο από το κοντινότερο σημείο στο οποίο μπόρεσα να πλησιάσω. Ο χώρος ασφαλώς είναι περιφραγμένος και δεν επιτρέπεται είσοδος στο εσωτερικό του συγκροτήματος.

Επιπλέον, από αυτή την προοπτική, εμφανίζεται ένα περίεργο οπτικό φαινόμενο, γνωστό ως «Διπλό Ηλιοβασίλεμα». Κατά το φαινόμενο αυτό, ο ήλιος εξαφανίζεται εντελώς, και λίγα λεπτά αργότερα, ένα κλάσμα του ηλιακού δίσκου εμφανίζεται και πάλι, πριν δύσει ξανά, δίνοντας την εντύπωση δύο διαδοχικών ηλιοβασιλεμάτων. Αυτό, μαζί με τον αστρονομικό προσανατολισμό ενός άλλου κύριου άξονα προς την ανατολή του ήλιου κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, δίνει στο σύμπλεγμα μια πιθανή λειτουργία ως μακρο-ημερολόγιο.

Γνωρίζουμε πως ο Ήλιος ήταν θεοποιημένος σχεδόν σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς. Μνημεία που έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό, ειδικά όσον αφορά τα ηλιοστάσια, δεν χτίστηκαν τυχαία. Ωστόσο, δεν μπορεί καμία από όλες τις θεωρίες να αποδειχτεί, με τα δεδομένα που έχουμε ως τώρα. Ίσως, αν προχωρήσουν οι έρευνες στον χώρο αυτό, κάποια στιγμή να μάθουμε περισσότερα.

1 comment

Περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο Ραμνούντα

by iopapami_admin

Όλοι έχετε ακουστά το Σούνιο και τον ναό του Ποσειδώνα. Γνωρίζετε, όμως, ότι υπάρχει ένας ακόμη αρχαιολογικός χώρος στην Αττική, αντίστοιχης σημασίας, με ιδιαίτερη ιστορία; Η διαδρομή μέχρι το Ραμνούντα είναι όμορφη και χωρίς ιδιαίτερη κίνηση. Μπορείτε να το δείτε σαν Κυριακάτικη εκδρομή και να το συνδυάσετε με μπάνιο στις διπλανές παραλίες. (Πρόταση για τους φίλους που δεν αγαπάνε και πολύ τις επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία.)

Έτσι κι εμείς, Κυριακή πρωί ξεκινήσαμε από το Πόρτο Ράφτη για μια εξόρμηση που θα συνδύαζε την εξερεύνηση με τη γνώση και την ευχαρίστηση. Αρχικά, για όσους ενδιαφέρονται να πάνε, οφείλω να ενημερώσω ότι μεγάλο μέρος του αρχαιολογικού χώρου είναι κλειστό για τους επισκέπτες. Για όσο διαρκούν οι εργασίες συντήρησης, δεν μπορούμε να επισκεφθούμε το λιμάνι, τα τείχη της Ακρόπολης, το γυμνάσιο, το αρχαίο λατομείο, τα λείψανα οικημάτων, τον ναό του Αμφιαράου και πολλούς ταφικούς περίβολους.

Ουσιαστικά, επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο στο σημείο όπου βρίσκεται το Ιερό της Νεμέσεως και ο ναός της Θέμιδος.

Σύμφωνα με όσα μας πληροφορεί η Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής:

Τα ερείπια του αρχαίου δήμου Ραμνούντος, που ανήκε στην Αιαντίδα φυλή, καταλαμβάνουν την κοιλάδα του Λιμικού στο βορειοανατολικό άκρο της Αττικής. Η Ραμνούς θεωρείται ο καλύτερα διατηρημένος από τους αρχαίους δήμους της Αττικής. Η ονομασία «Ραμνούς» προέρχεται από το φυτό (η) ράμνος (θάμνος).
Ο αρχαίος οικισμός ήταν τειχισμένος και περιλάμβανε δημόσια κτήρια, ιερά και οικίες. Στις εγκαταστάσεις της εσωτερικής οχύρωσης της ακροπόλεως διέμενε μόνιμα αθηναϊκή φρουρά, που έλεγχε το στενό πέρασμα μεταξύ Αττικής και Εύβοιας. Στην κάτω πόλη υπήρχαν ένα μικρό θέατρο, το γυμνάσιο, ένα μικρό ιερό του Διονύσου, κάποια άλλα δημόσια κτήρια και οικίες. Και στις δύο πλευρές της αρχαίας οδού, που συνέδεε τη Ραμνούντα με άλλους γειτονικούς δήμους, υπήρχαν πολυτελή ταφικά μνημεία. Η οδός αυτή κατέληγε στην οχυρωμένη πόλη.

Σε περίοπτη θέση, δίπλα στην αρχαία οδό, χτίστηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα το άνδηρο του ιερού της Νεμέσεως. Εκεί, κατά τον 5ο αι. π.Χ. ιδρύθηκε μεγάλος δωρικός ναός, με έξι κίονες στις στενές και δώδεκα στις μακρές πλευρές. Στο εσωτερικό του ναού φυλασσόταν το περίφημο άγαλμα της θεάς, έργο του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία. Το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από παριανό μάρμαρο, το οποίο, όπως παραδίδει ο περιηγητής του 2ου αι. μ.Χ. Παυσανίας, έφεραν οι Πέρσες μαζί τους για να κατασκευάσουν από αυτό το τρόπαιο που θα έστηναν μετά τη νίκη τους στον Μαραθώνα. Η θεά Νέμεσις όμως τους τιμώρησε για την αλαζονεία τους (ύβρις). Η ανάγλυφη βάση του (περί το 420 π.Χ.) εικονίζει τη Λήδα, μητέρα της Ελένης, να την οδηγεί στη μεταφυσική της μητέρα Νέμεσι.
Δίπλα, σε ένα μικρότερο ναό του 5ου αι. π.Χ., που χρησίμευε και ως θησαυρός του μεγάλου, λατρευόταν η Θέμις. Στο εσωτερικό του ναού βρέθηκαν αξιόλογα αγάλματα, μεταξύ των οποίων το άγαλμα της Θέμιδος (χρονολογείται περί το 300 π.Χ. και φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Η βάση του φέρει επιγραφή με το όνομα του Ραμνούσιου γλύπτη Χαιρέστρατου.
Γύρω στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., οι πρώτοι χριστιανοί καταστρέφουν τα ιερά και το άγαλμα της Νεμέσεως και ο χώρος, παρακμάζει οριστικά. Τα λείψανα όμως, τόσο του ιερού, όσο και του φρουρίου, δεν καλύφθηκαν πλήρως και ήταν πάντα ορατά στους περιηγητές και στους επισκέπτες της περιοχής.
Στην περιοχή πραγματοποιήθηκαν το 1813, για πρώτη φορά, έρευνες από την Εταιρεία των Dilettanti. Κατά τον 19ο αιώνα συνεχίστηκαν οι ανασκαφές από τους Δημήτριο Φίλιο και Βαλέριο Στάη, υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Από το 1975 επαναλήφθηκαν οι ανασκαφές από τον Βασίλειο Πετράκο, με σκοπό την ανασύσταση της πραγματικής εικόνας της Ραμνούντος.

Παρά το γεγονός ότι παραμείναμε στον χώρο για περίπου 2 ώρες, είδαμε μόνο δύο Έλληνες επισκέπτες και έναν Αμερικανό! Αυτός ο αρχαιολογικός χώρος δεν έχει αναδειχτεί όσο του αξίζει και πολλοί είναι αυτοί που αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή του. Στον Ραμνούντα βρέθηκαν τα ερείπια μιας ολόκληρης πολιτείας και αυτό το γεγονός από μόνο του αρκεί για να πάρουμε μια ιδέα του πόσο σημαντικός είναι αυτός ο τόπος. Μάλιστα, το Ιερό της Νεμέσεως που βρίσκεται εδώ, θεωρείται το σημαντικότερο ιερό αυτής της θεότητας στον ελλαδικό χώρο. Ο ναός ιδρύθηκε εδώ γιατί οι Αθηναίοι θεώρησαν ότι η Νέμεσις, ο Πάν και ο Θησεύς τους βοήθησαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την απειλή των Περσών. Ειδικότερα δε, η Νέμεσις επενέβη όταν οι Πέρσες κατέφθαναν στον Μαραθώνα με ένα μεγάλο κομμάτι από Παριανό μάρμαρο το οποίο θα επεξεργάζονταν μετά τη νίκη τους ενάντια στους Αθηναίους. Η βεβαιότητα αυτής της νίκης θεωρήθηκε ύβρις και τιμωρήθηκε.

Σχετικά με το Ιερό της Νεμέσεως και τον ναό της Θέμιδος, είναι πολύ ενδιαφέροντα όσα αποκαλύπτει η Δρ. Ελένη Ανδρίκου, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής. “Αρχικά είχε κτιστεί ένας μικρός ναός (10×6 μ.) με δύο δωρικούς κίονες στην είσοδό του. Μέσα σε αυτόν βρέθηκε το 1890 στις ανασκαφές του Βαλέριου Στάη το υπερφυσικού ύψους (2,20 μ.). άγαλμα της Θέμιδος. Μια επιγραφή στη βάση του μας ενημερώνει ότι το άγαλμα έφτιαξε ο γλύπτης Χαιρέστρατος και ήταν ανάθημα, αφιέρωμα δηλαδή, του Ραμνουσίου Μεγακλέως. Αυτός ήταν ο ναός της Θέμιδος, της θεάς της Δικαιοσύνης. Το μεγάλο ιερό ήταν, όμως, της Νεμέσεως. Ξεκίνησε να κτίζεται το 430 π.Χ. , από τον ίδιο αρχιτέκτονα που έκτισε το Ηφαιστείο στην Αθήνα (γνωστό ως Θησείο), τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, τον ναό του Άρεως στις Αχαρνές. Δεν ξέρουμε το όνομά του αλλά είμαστε σίγουροι ότι είναι ο ίδιος άνθρωπος. Αυτός ο ναός ήταν μεγαλύτερος, 22×11 μ., δωρικού ρυθμού, με κίονες περιμετρικά και μπροστά από την είσοδό του υπήρχε ένας μεγάλος βωμός για τις ιεροπραξίες. Κατά την ανασκαφή, όπως έγινε τμηματικά, βρισκόντουσαν κομμάτια από ένα μεγάλο, γυναικείο άγαλμα- αυτά μελετήθηκαν από τον Γεώργιο Δεσπίνη, σημαντικό αρχαιολόγο, που τελικά απεκατέστησε από αυτά τα θραύσματα την μορφή που είχε το υπερμέγεθες άγαλμα της θεάς Νεμέσεως. Οι Ρωμαίοι έκαναν αντίγραφα σπουδαίων ελληνικών αγαλμάτων- από ένα τέτοιο ρωμαϊκό αντίγραφο που εντόπισε ο Δεσπίνης, έγινε η ταύτιση των θραυσμάτων του πρωτότυπου αγάλματος. Ήταν δημιούργημα ενός σπουδαίου γλύπτη της αρχαιότητας, του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία. Αλλά οι Ραμνούσιοι, προτιμώντας την αίγλη του Φειδία, διέδιδαν ότι το αυτός ήταν ο γλύπτης.”

Μύθοι που σχετίζονται με τη Νέμεση

Η Νέμεσις ήταν η θεία δίκη, αυτή που επενέβαινε για να κρατήσει τις ισορροπίες και να αντισταθμίσει το άδικο. Εξασφάλιζε το Κοσμικό Ιερό Δίκαιο ενώ σε ανθρώπινο επίπεδο, έθετε τα όρια και τιμωρούσε τον εγωισμό, την υπεροψία και την αλαζονεία. Αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της συμπαντικής νομοτέλειας που εκφραζόταν ως Ύβρις-Άτις-Νέμεσις-Τίσις. Εν συντομία, όποιος ξεπερνά τα όρια, γίνεται αλαζόνας, δηλαδή διαπράττει ύβρη, προχωρά σε πράξεις ανόσιες, προσβλητικές αλλά και απροσεξίας (Άτις) για τις οποίες η θεία δίκη (Νέμεσις) αναλαμβάνει την τιμωρία, η οποία οδηγεί σε καταστροφή (Τίσις).

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μυθολογικές αφηγήσεις για τη γέννηση της Νεμέσεως.

1. από την Νύκτα, δίχως «αρσενικό» στοιχείο (κατά την «Θεογονία» του Ησίοδου, 223)
2. από τον Ωκεανό (κατά τα «Διονυσιακά» του Νόννου, και την τοπική παράδοση Ραμνούντος, όπως σημειώνει ο Παυσανίας)
3. από το Έρεβος και την Νύκτα (κατά τον Υγίνο)
4. από τον Θεό Δία («Κύπρια έπη», απόσπ. 8)
5. από την Θεά Δίκη (κατά τον Μεσομήδη)

Το όνομα της Θεάς ετυμολογείται από το ρήμα «νέμω», δηλαδή κατανέμω δίκαια και το ουσιαστικό «νέμησις», δηλαδή απονομή του οφειλομένου. Σύμφωνα με την επικρατέστερη μυθολογική εκδοχή, ο Δίας κατεδίωξε ερωτικά τη Νέμεση, η οποία μεταμορφώθηκε σε χήνα για να τον αποφύγει. Ωστόσο, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κύκνο και την έκανε δική του στον Ραμνούντα, όπου και ιδρύθηκε το σημαντικότερο Ιερό της θεάς. Από την ένωσή τους, η Νέμεσις γέννησε ένα αβγό, μέσα από το οποίο γεννήθηκαν οι Διόσκουροι και η Ωραία Ελένη.

Σε πολλούς μύθους, υπήρχε η συσχέτιση της Ωραίας Ελένης με την Νέμεση. Κατά άλλες εκδοχές, η θεά αποτελεί τη μεταφυσική μητέρα της Ελένης και στο Ιερό του Ραμνούντα διασώθηκε τμήμα της απεικόνισης που θέλει τη μητέρα της Ελένης, Λήδα, να την οδηγεί στην Νέμεση. Λόγω αυτών των συνδέσεων, κατά την Ύστερη Αρχαιότητα, η Θεά Ελένη λατρευόταν στο Ίλιον (Τροία) με το κοινό με την Νέμεση προσωνύμιο «Αδράστεια».

Η προφητεία του Ησίοδου για τη Νέμεση και το γένος των ανθρώπων

Ο Ησίοδος θεωρείται ο πιο σπουδαίος αρχαίος ποιητής, μαζί με τον Όμηρο. Στο «Eργα και Ημέραι», μιλά για τα πέντε γένη των ανθρώπων: το χρυσό, το αργυρό, το χάλκινο, το ηρωικό και το σιδηρούν. Ο ίδιος ο ποιητής, αλλά και εμείς σήμερα, θεωρείται ότι ανήκουμε στο τελευταίο γένος των ανθρώπων. Στο διδακτικό έργο του Ησίοδου “Έργα και Ημέραι” (στ. 173 δ – στ. 201) διαβάζουμε για κάποιες καταστάσεις που μοιάζουν επίκαιρες και αναγνωρίζονται ως σημεία των καιρών για την προφητεία που ακολουθεί:

«Μακάρι εγώ ανάμεσα στου πέμπτου γένους τους ανθρώπους να μην ήμουν, μα είτε πιο μπροστά να πέθαινα ή ύστερα να γεννιόμουν. Αφού τώρα πια το σιδερένιο υπάρχει γένος. […] Κι ο Δίας θ᾽ αφανίσει και τούτο των θνητών το γένος, την εποχή που σαν γεννιούνται οι άνθρωποι θα γίνονται ασπρομάλληδες. Με τα παιδιά του όμοιος δε θα είναι ο πατέρας, μήτε με τον πατέρα τα παιδιά, κι ούτε ο φιλοξενούμενος αγαπητός σ᾽ αυτόν που τον φιλοξενεί, στο σύντροφο ο σύντροφος, μήτε θα είναι ο αδερφός αγαπητός, σαν πρώτα. Μόλις γεράσουν οι γονείς τους θα τους ατιμάζουν, θα τους κατηγορούν μιλώντας τους με λόγια φοβερά, οι άθλιοι, την τιμωρία των θεών περιφρονώντας. Κι ούτε στους γέροντες γονείς τους το χρέος που τους ανάθρεψαν θ᾽ ανταποδίνουν. Στη βία των χεριών το δίκιο τους. Κι ο ένας την πόλη του άλλου θ᾽ αφανίσει. Διότι δε θα τιμάται ο πιστός στον όρκο του, ο αγαθός, ο δίκαιος, μα του κακού το δράστη θα τιμήσουν πιο πολύ και τον ακόλαστο. Στη βία των χεριών το δίκαιο κι η ντροπή θα είναι, ο άντρας ο κακός θα βλάπτει τον καλύτερο, θα τον κατηγορεί με λόγια διεστραμμένα, δίνοντας κι από πάνω όρκο. Ο φθόνος χαιρέκακος, κακόγλωσσος, στην όψη μισητός, θα συνοδεύει όλους τους ταλαίπωρους ανθρώπους. Και τότε προς τον Ολυμπο απ᾽ τη γη με τους πλατιούς τούς δρόμους, αφού σε άσπρα πέπλα το ωραίο σώμα τους καλύψουνε, θα παν να σμίξουνε με των αθανάτων το γένος, τους ανθρώπους πίσω αφήνοντας, η Αιδώς και η Νέμεση. Και μόνο οι πόνοι οι θλιβεροί θα απομείνουν στους θνητούς ανθρώπους. Κι απ᾽ το κακό προφύλαξη δε θα υπάρχει». *Απόσπασμα από τη μετάφραση του Σταύρου Γκιργκένη, εκδόσεις Ζήτρος.

Σύμφωνα με αυτήν την προφητεία λοιπόν, η θεά Νέμεσις θα εγκαταλείψει το σιδηρούν γένος των ανθρώπων για να εγκατασταθεί στον ολόλαμπρο Όλυμπο μαζί με τους άλλους θεούς. Θα είναι τέτοια η κατάντια των ανθρώπων και των κοινωνιών, που ούτε η αιδώς και η τιμωρία/δικαιοσύνη δεν θα μείνουν πια για να συνετίζουν τους ανθρώπους. Τότε είναι που θα ακολουθήσει ένα ακόμα πιο δυστοπικό μέλλον, στο οποίο το κακό ανθίζει και μένει ατιμώρητο.

Δεν μένει όμως, ήδη, τόσο κακό στον κόσμο ατιμώρητο; Μήπως η Νέμεσις μας έχει ήδη εγκαταλείψει;

Θα χαρώ να λάβω τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας στο email: ioanna@myalchemies.com

0 comment

Εξ-ερευνήσεις Μετά τα... φυσικά!Μυθικές Ιστορίες

Στο Ιερό των Αιγυπτίων θεών στο Μαραθώνα

by iopapami_admin

Σε μία από τις εξορμήσεις μου, βρέθηκα στη Νέα Μάκρη για εθελοντισμό. Με το πέρας της εργασίας, παρά το βροχερό καιρό, αποφασίσαμε να εξερευνήσουμε την περιοχή. Έτσι, οδηγηθήκαμε προς το Μαραθώνα, σε έναν αρχαιολογικό χώρο που δεν περίμενα ότι θα συναντούσα στην Ελλάδα! Μόλις άκουσα ότι στην περιοχή υπάρχει Ιερό Αιγυπτίων θεών, έσπευσα να προλάβω τον χώρο ανοικτό!

Συζητώντας με φίλους, πληροφορήθηκα ότι έχουν βρεθεί κι άλλα αιγυπτιακά Ιερά, στην Πελοπόννησο. Μάλιστα, ο Παυσανίας κάνει πολυάριθμες αναφορές για ιερά της Ίσιδος και του Σαράπιδος στην περιοχή, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν επιβεβαιωθεί από αρχαιολογικά ευρήματα. Αυτό βέβαια, θα το δούμε μαζί σε κάποια άλλη εξερεύνηση. Ας επιστρέψουμε στο Μαραθώνα, και πιο συγκεκριμένα, στη θέση που αναφερόταν ως Νησί.

*Οδεύοντας προς την είσοδο του Ιερού, το άνοιγμα της οποίας διακρίνεται στο βάθος.*

Ιστορικά στοιχεία για το Ιερό των Αιγυπτίων θεών

Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, σε σχέδιο του Γάλλου πρόξενου Louis-François-Sébastien Fauvel στην Αθήνα, αποτυπώθηκαν το 1792 αρχαία ερείπια πάνω σε μία νησίδα απομονωμένη από τη στεριά με διώρυγα. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν εκτεταμένο συγκρότημα ιερού, αφιερωμένου σε Αιγύπτιους θεούς, και πολυτελούς λουτρού (βαλανείου), καθώς και μεγάλη ελλειψοειδή δεξαμενή νοτιότερα.

Το συγκρότημα αυτό, ιδρύθηκε από τον Ηρώδη Αττικό, περίπου το 160 μ.Χ. Ο μεγάλος ρήτορας και σοφιστής επέλεξε το Μαραθώνα για την ίδρυση του ιερού, καθώς ήταν ο τόπος καταγωγής και διαμονής του. Πιθανόν, το συγκρότημα να βρισκόταν μέσα στα όρια του κτήματος που κατείχε στην περιοχή. Πρόκειται, κατά πάσα πιθανότητα, για το «ιερό του Κανώπου», όπως το αναφέρει ο Φιλόστρατος (2ος – 3ο αι. μ.Χ.), συγγραφέας της βιογραφίας του Ηρώδη. Φαίνεται ότι για την ίδρυσή του, ο Ηρώδης μιμήθηκε τον αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος είχε ανεγείρει Σαραπείο σε τεχνητή νησίδα στην έπαυλή του στο Tivoli, έξω από τη Ρώμη. Αυτό ήταν μία αντιγραφή του Σαραπείου που βρισκόταν στην πόλη Κάνωπο, στο Δέλτα του Νείλου.

Το ιερό αποτελείται από έναν ορθογώνιο χώρο του κυρίως ιερού στα δυτικά και από ένα μικρότερο της εισόδου στα ανατολικά. Το κυρίως ιερό περικλείει ορθογώνιος περίβολος (60,50×64,60 μ.) με τέσσερις εισόδους, μια στο μέσον κάθε πλευράς. Οι είσοδοι, που μιμούνται αιγυπτιακούς πυλώνες, σχηματίζονται από δύο ορθογώνιους πύργους, ανάμεσα στους οποίους διατηρούνται μαρμάρινες βαθμίδες, και το κατώφλι.

Στην εξωτερική και εσωτερική όψη κάθε πυλώνα, το άνοιγμα πλαισιωνόταν από ζεύγος αγαλμάτων σε υπερφυσικό μέγεθος, πάνω σε βάσεις. Το ένα ήταν ανδρικό, στον τύπο των αγαλμάτων των Φαραώ, και το άλλο γυναικείο. Απεικονίζεται η θεά Ίσις σε διάφορους τύπους, π.χ. ως Δήμητρα κρατώντας στάχυα ή ως Αφροδίτη κρατώντας τριαντάφυλλα. Σώζονται τρία ζεύγη αγαλμάτων, που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, καθώς και βάσεις. Αντίγραφα των αγαλμάτων έχουν τοποθετηθεί στις αντίστοιχες βάσεις τους.

*Αντίγραφα των αγαλμάτων που βρίσκονταν στην είσοδο του Ιερού.*

Από τους τέσσερις πυλώνες, πλακόστρωτες οδοί οδηγούν στο κέντρο του ιερού, το οποίο καταλαμβάνει βαθμιδωτή κατασκευή, πάνω σε ορθογώνιο άνδηρο. Το άνδηρο περιβάλλεται από διάδρομο. Οι πλακόστρωτες οδοί καταλήγουν στην εξωτερική πλευρά του διαδρόμου, σε μία υπερυψωμένη κατασκευή-εξέδρα, όπου ανέβαινε κανείς με μια κλίμακα.

Δεξιά και αριστερά των εξεδρών υπάρχει από ένα δωμάτιο, πιθανώς βοηθητικό του ιερού. Σε δύο από τα δωμάτια βρέθηκε μαρμάρινο άγαλμα Ίσιδος, αιγυπτιάζουσα Σφίγγα, υπερμεγέθεις λύχνοι με ανάγλυφη παράσταση Σαράπιδος και Ίσιδος, καθώς και μαρμάρινα γεράκια που συμβολίζουν τον θεό Ώρο.

Έξω από τον ανατολικό πυλώνα διαμορφώνεται μεγάλος αύλειος χώρος, προσιτός από μνημειώδες πρόπυλο στην ανατολική πλευρά, απέναντι από τον πυλώνα. Η αυλή περιβάλλεται στις τρεις πλευρές από στοά. Στα νότια ανοίγονται βοηθητικοί χώροι. Το κέντρο της λατρείας φαίνεται ότι ήταν η βαθμιδωτή κατασκευή. Σύμφωνα με επιγραφή, το ιερό ενδέχεται να ήταν αφιερωμένο στο Σάραπι, εξελληνισμένη μορφή του αιγυπτιακού θεού Όσιρη. Κυρίαρχη θέση έχει η Ίσιδα, σύντροφος του Όσιρη ενώ συλλατρευόταν ο γιος τους Ώρος. Η λατρεία των αιγυπτιακών θεοτήτων υιοθετείται σταδιακά στον ελληνικό χώρο από τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αι. π.Χ. και κερδίζει συνεχώς έδαφος. Ο χαρακτήρας της Ίσιδας ανταποκρίνεται στις ελληνικές αντιλήψεις και επιτρέπει να ταυτισθεί με ελληνικές θεές.

Ίσως αναρωτιέστε, όπως κι εγώ άλλωστε, πώς κατέληξε η αιγυπτιακή λατρεία να εδραιωθεί τόσο στον ελλαδικό χώρο, ενώ είχε ήδη καθιερωθεί η αρχαία ελληνική θρησκεία. Ας δούμε λοιπόν, όσο πιο συνοπτικά μπορούμε μέσα από την έκταση ενός άρθρου, τη μυθολογία των τριών κύριων θεοτήτων: Όσιρη, Ίσιδας και Ώρου. Ύστερα θα δούμε πώς αυτές οι θεότητες έγιναν δημοφιλείς στην αρχαία Ελλάδα και πώς σχετίζονται με το ελληνικό πάνθεον.

Μυθολογία Οσίριδος – Ίσιδος – Ώρου

Για τη μυθολογία αυτών των θεοτήτων μπορούμε να αντλήσουμε πλούσιες πληροφορίες από τον Πλούταρχο. Με την πάροδο των χρόνων και την προφορική παράδοση από γενεά σε γενεά, τα πεπραγμένα των θεών μεταβάλλονταν και οι μύθοι εξελίσσονταν, αναλόγως του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι. Σε αυτό το άρθρο θα αναφέρουμε συνοπτικά την κρατούσα εκδοχή του μύθου.

Ο Όσιρης ήταν ο πρωτότοκος γιος του Γεβ και της Νουτ και γεννήθηκε στη Θήβα της Άνω Αιγύπτου. Η γέννησή του συνοδεύτηκε από μία μυστηριώδη φωνή που έκανε γνωστή στον κόσμο την έλευση του “Κυρίου τοῦ Σύμπαντος”. Ο Ρε, μόλις έμαθε τη γέννησή του, τον κάλεσε κοντά του και τον αναγνώρισε ως κληρονόμο του επίγειου θρόνου του. Γι΄ αυτό όταν ο πατέρας του Γεβ υψώθηκε στον ουρανό, ο Όσιρης τον διαδέχθηκε στο θρόνο του και έλαβε ως σύζυγο την αδελφή του Ίσιδα.

Σύμφωνα με τις θρυλικές περιγραφές, ο Όσιρης υπήρξε αγαθοποιός, μεγάλος και ισχυρός βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, ο οποίος απάλλαξε τη χώρα από την αθλιότητα, “ἀπόρου βίου καί θηριώδους”. Το έργο του ήταν εκπολιτιστικό, όχι μόνο για το λαό της Αιγύπτου αλλά και για όλο τον κόσμο. Αφού θεμελίωσε την κοινωνική δομή των Αιγυπτίων, τους δίδαξε καλλιέργεια, ήθος, λατρευτικές τελετές, μουσική και θέσπισε δίκαιους νόμους, περιόδευσε σε όλη τη Γη για να εκπολιτίσει, όπως ο Διόνυσος. Παρέδωσε την αντιβασιλεία της Αιγύπτου στην αδερφή και σύζυγό του Ίσιδα και όταν επέστρεψε έχοντας ολοκληρώσει το πολύτιμο έργο του, βρήκε τη χώρα του λαμπρή και ακμάζουσα.

Ωστόσο, σύντομα ο Όσιρης έπεσε θύμα της δολιότητας του αδερφού του, Σεθ (Τυφών των Ελλήνων). Πείστηκε να ξαπλώσει σε ξύλινο κιβώτιο, το οποίο ο Σεθ κάρφωσε και έριξε στο Νείλο. Από αυτό το σημείο, τον πρωτεύοντα ρόλο στη θεογονία του μύθου αναλαμβάνει η Ίσιδα.

Η Ίσιδα αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Αιγυπτιακή μυθολογία

Κόρη του Γεβ και της Νουτ, αδερφή του Όσιρη, γεννήθηκε στην περιοχή των ελών του Δέλτα. Οι Έλληνες την εξομοίωσαν με τη Δήμητρα, την Ήρα, τη Σελήνη, την Αφροδίτη. Συνέβαλε καταλυτικά στο εκπολιτιστικό και κοινωνικό έργο του αδερφού της, γι’ αυτό και στην Αίγυπτο ήταν ιδιαίτερα αγαπητή θεότητα.

Καθιέρωσε το θεσμό του γάμου, δίδαξε τις γυναίκες υφαντική, γνέσιμο, άλεσμα κ.ά. Πολύ σημαντική είναι η γνώση που έφερε στους ανθρώπους για τη θεραπεία ασθενών. Επίσης, θέσπισε το θεσμό των ιερέων, των προφητών και των ταριχευτών. Ασφαλώς, υπάρχει ένα συμπλήρωμα στο μύθο που ερμηνεύει τις γνώσεις της θεάς στην ιατρική, τη μαντική και την ταρίχευση.

Μετά το θάνατο του Όσιρη, κίνησε ουρανό και γη για να βρει το νεκρό σώμα, το οποίο τελικά ξεβράστηκε στις ακτές της Βύβλου της Φοινίκης. Η βασίλισσα Αστάρτη της Φοινίκης, δέχτηκε να παραδώσει στην Ίσιδα τον πολύτιμο στύλο στον οποίο είχε ενσωματωθεί το κιβώτιο με το νεκρό Όσιρη. Η Ίσιδα που αναφέρεται ως μέγιστη μάγισσα που γνωρίζει τα πάντα στον ουρανό και τη γη, κατάφερε να γονιμοποιηθεί από τον νεκρό με θαυματουργό τρόπο. Ύστερα τον έκρυψε στα έλη της Βυτούς, για να μην τον βρει ο Σεθ. Ωστόσο, ο Σεθ εντόπισε τον αδερφό του και τον διαμέλισε, σκορπίζοντας σε διάφορα σημεία της Αιγύπτου τα 14 τεμάχια. Η Ίσιδα ανηύρε όλα τα κομμάτια του, εκτός από τον φαλλό τον οποίο καταβρόχθισε ένας οξύρρυγχος του Νείλου. Στη συνέχεια, η Ίσιδα, με τη βοήθεια του Άνουβη, του Θωθ και της Νέφθυος, ανασχημάτισε το σώμα του Όσιρη, τέλεσε για πρώτη φορά το τυπικό της ταρίχευσης και έτσι του δόθηκε αιώνια ζωή.

Μέσα από την ανατροφή του γιου της Ώρου, φρόντισε να βλέπει τον αναγεννώμενο Όσιρη. Ο γιος προοριζόταν να πάρει εκδίκηση για την τραγική δολοφονία του πατέρα του, όταν θα μεγάλωνε. Έτσι, καθιερώνεται η λατρεία των τριών θεοτήτων: Όσιρη, Ίσιδας και Ώρου. Η Ίσιδα, επίσης, εκφράζει την ιερότητα της μητρότητας και της συζυγικής πίστης, καθώς προσέφυγε σε όλα τα μέσα που διέθετε για να προστατεύσει τον σύζυγο και τον γιο από όλους τους κινδύνους.

Η γνώση της μαγείας, με την οποία θεράπευε αλλά και ανέστησε τον Όσιρη χαρίζοντάς του αιώνια ζωή, είναι απόκτημα των ικανοτήτων της. Χάρη σε αυτές, κατάφερε να κάμψει στη σκληρότητα του θεού Ήλιου και να της αποκαλύψει τα μυστήρια. Εν συντομία, θα αναφερθούμε στην εκδοχή του μύθου που μας αποκαλύπτει τα τεχνάσματα και τις ικανότητες της θεάς.

Όταν ήταν ακόμα μια απλή γυναίκα στην υπηρεσία του θεού Ρε, κατάφερε να αναδειχτεί στη μεγαλύτερη μάγισσα. Σύμφωνα με έναν ιερατικό πάπυρο που φυλάσσεται πλέον στο Τορίνο, ανάγκασε τον μεγάλο αυτό θεό να της αποκαλύψει το μυστικό όνομά του και να γίνει η ίδια κυρία της υφηλίου. Για να το πετύχει αυτό εκμεταλλεύτηκε τα βαθιά γεράματα του θεού. Ο θεός Ήλιος είχε γεράσει τόσο πολύ που το σάλιο του έρεε από το στόμα του. Η Ίσιδα ανέμειξε αυτό το σάλιο με λίγο χώμα και δημιούργησε ένα δηλητηριώδες φίδι που δάγκωσε το θεό. Ο θεός δεν μπορούσε να θεραπευτεί μόνος του από το δηλητήριο, καθώς δεν γνώριζε τι ήταν. Έτσι, αναγκάστηκε να προσφύγει στις μαγγανείες της Ίσιδας. Αυτή τον θεράπευσε μόνο όταν ο θεός υπέκυψε και της ομολόγησε το πραγματικό του όνομα. Έτσι, η ανώτερη δύναμη του Ρε, μέσω της μητέρας μεταδόθηκε στον Ώρο, το επίγειο ομοίωμά του τον Φαραώ και ο Ώρος καθιερώθηκε ως προστάτης του φαραωνικού θεσμού.

Η Ίσιδα συνδέεται με τη θεϊκή σοφία, με τη γνώση των μυστηρίων της ζωής και του θανάτου, με τους θεσμούς, με την ιδεώδη συζυγία και την ιερότητα της μητρότητας. Συνήθιζαν να την αναπαριστούν ως βρεφοκρατούσα, με τον Ώρο στην αγκαλιά. Μέσα από το εμπόριο και τις ιδιαίτερες σχέσεις που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα σε Έλληνες και Αιγυπτίους, η λατρεία των τριών αυτών κύριων θεοτήτων διαδόθηκε ευρύτατα και στον ελληνιστικό κόσμο. Ήταν πολύ εύκολο η Ίσιδα, με το πολύπλευρο αγαθό έργο της, να ταυτιστεί με πολλές ελληνικές θεότητες, κατοχυρώνοντας μια θέση στις λατρευτικές συνήθειες του ελλαδικού χώρου.

Η μεταφυσική μέσα από τον μύθο

Μέσα από τη μυθολογία που ήδη αναφέραμε σχετικά με αυτές τις τρεις θεότητες, βλέπουμε ότι ερμηνεύεται η μύηση στη γνώση και τα μυστήρια, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από μία επίπονη διαδικασία. Η Ίσιδα επιστράτευσε την οξυδέρκεια και τις γνώσεις που διέθετε για να πετύχει τον ανώτερο σκοπό της. Ο Ήλιος υπέφερε μέχρι να της παραδώσει τη γνώση. Σε πολλούς επιμέρους μύθους, αναγνωρίζουμε την ικανότητα της Ίσιδας να επηρεάζει τους θεούς και να της προσφέρουν τη βοήθειά τους.

Έχει αναδυθεί πλέον μία δυναμική θηλυκή αρχή, η οποία εξυμνείται για τις ικανότητες, το θάρρος και τη σοφία της. Η γνώση της ήταν τέτοια που γονιμοποιήθηκε θαυματουργά από τον νεκρό σύζυγό της, ενώ κατάφερε να τον αποκαταστήσει στο αιώνιο πάνθεον μέσα από την ταρίχευση και τις τελετουργίες που τη συνόδευσαν. Ταυτίζεται λοιπόν με μια ζωοδότρα δύναμη αλλά και με τον κόσμο του μεταφυσικού, της μετά θάνατον ζωής.

Ακόμη, ένα άλλο βασικό στοιχείο που αναγνωρίζουμε στους μύθους, σχετίζεται με την αέναη μάχη του καλού με το κακό. Ο Σεθ δεν σταματά ποτέ τις απόπειρες να βλάψει τον αδερφό του, ακόμα κι όταν τον έχει ήδη δολοφονήσει. Η σκληρότητά του δεν έχει τέλος. Επίσης, καθόλη τη διάρκεια της ζωής του Ώρου, αποτελούσε απειλή για την ασφάλειά του. Οι νίκες του Σεθ σήμαιναν σκοτάδι και υποβάθμιση για τους Αιγυπτίους. Οι νίκες της Ίσιδας και του Ώρου επανέφεραν την τάξη, την αρμονία και το φως.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τις εξερευνήσεις μου, ακολουθήστε αυτόν τον σύνδεσμο: Εξ-ερευνήσεις

Θα χαρώ να λάβω τις προτάσεις για έρευνα και αυτοψία στο: ioanna@myalchemies.com.

1 comment

Εξ-ερευνήσεις

Εξερεύνηση στο σπήλαιο των δαιμόνων

by iopapami_admin

Το Πάσχα του 2022 το πέρασα στο αγαπημένο μου νησί, την Πάρο! Ασφαλώς και δεν θα μπορούσα απλά να πάω για διακοπές χωρίς να το συνδυάσω με κάποια εξερεύνηση! Αυτή τη φορά λοιπόν, μαζί με τον αγαπημένο φίλο Στέφανο Γεωργιάδη και τον καινούριο φίλο Γιώργο Ανουσάκη, αναζητήσαμε το σπήλαιο των διαμόνων. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο σπήλαιο της Πάρου. Δράττομαι της ευκαιρίας να ευχαριστήσω και από αυτό το βήμα τον Γιώργο, καθώς την ημέρα της γιορτής του, τη Δευτέρα του Πάσχα, μου επέτρεψε να τον τραβήξω στα βουνά και τα λαγκάδια!

*Οι 3 χαρούμενοι εξερευνητές. Από δεξιά προς τα αριστερά: ο Στέφανος, ο Γιώργος και η Ιωάννα.*

Πήραμε το δρόμο προς τη Μονή του Αγίου Γεωργίου και συνεχίσαμε στον ανηφορικό χωματόδρομο, ως εκεί που έφτανε αυτοκίνητο. Ακολουθήσαμε ένα μονοπάτι που μόνο ο Γιώργος γνώριζε, καθώς δεν υπήρχαν πουθενά πινακίδες, για περίπου 20 λεπτά. Το μονοπάτι ήταν βατό και η θέα προς το πανέμορφο νησί της Πάρου, μοναδική! Φτάνοντας στην είσοδο του σπηλαίου, ο Γιώργος, ως ο πλέον κατάλληλος καθώς είναι σπηλαιολόγος και έχει χαρτογραφήσει ήδη πολλά από τα σπήλαια της Πάρου, μας μίλησε για την ιστορία και τη βιοποικιλότητά του.

Σύμφωνα με ευρήματα, το σπήλαιο γνώριζε την ανθρώπινη δραστηριότητα ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Έχουν βρεθεί στο εσωτερικό του διάφορα σκεύη και είδη οικιακής χρήσης που μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες. Το σπήλαιο έχει χρησιμοποιηθεί ως κατοικία, ως λατρευτικός χώρος, αλλά και ως χώρος αποθήκευσης τροφίμων. Η διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας στο εσωτερικό του όλο το χρόνο, συνέβαλε στη συντήρηση τροφίμων.

Επίσης, αξιοσημείωτη είναι και η πανίδα που συναντά κανείς εδώ! Μέχρι την εξερεύνηση του σπηλαίου, τα τρωγλόβια είδη ανέρχονταν σε 29. Χάριν του σπηλαίου αυτού, προστέθηκαν άλλα 3, φτάνοντας πλέον τα 32 γνωστά τρωγλόβια. Ανάμεσα σε αυτά τα είδη, συγκαταλέγονται κάποια μυριόποδα και δολιχόποδα. Κάτι ακόμα που έμαθα από τον Γιώργο, είναι ότι μέσα από τη μελέτη των οργανισμών που ζουν σε ένα σπήλαιο, μπορούν να βρεθούν πανιδικές συνδέσεις με άλλα σπήλαια, ακόμα και σε πιο μακρινά μέρη, όπως άλλα νησιά!

*Κατά την είσοδο, μετά το σύρσιμο των πρώτων μέτρων.*

*Ο Στέφανος κάνοντας “έρπινγκ” για να μπει στη σπηλιά.*

Η είσοδος στο σπήλαιο

*Σε αυτό το σημείο μπορούμε να σταθούμε όρθιοι και στα δεξιά μου* βλέπετε την πανέμορφη κολόνα που έχει σχηματιστεί από την ένωση σταλαγμίτη και σταλακτίτη.

Το άνοιγμα της σπηλιάς είναι μικρό, κωνικού σχήματος. Για να εισέλθουμε στα ενδότερα χρειάστηκε να συρθούμε για κάποια μέτρα. Κάπως έτσι ίσως τραυμάτισα κάποια από τα πανέμορφα λιχόποδα, αλλά είμαι ευγνώμων που φορούσα μια ολόσωμη φόρμα εργασίας! Με φακούς ανά χείρας και ανά κεφαλής, προχωρήσαμε στο εσωτερικό. Το σπήλαιο έχει αρκετές αίθουσες και πολύ μεγάλο βάθος. Σε κάποια σημεία είναι τόσο ψηλό που μπορούμε άνετα να σταθούμε όρθιοι.

Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες είναι πανέμορφοι και σε κάποια σημεία έχουν δημιουργηθεί κολόνες. (Βλ. φωτογραφία στα αριστερά) Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα πατήματα καθώς η υγρασία μπορεί να σας κάνει να γλιστρήσετε. Από ένα σημείο και μετά, απαιτείται ειδικός εξοπλισμός αναρρίχησης, αν θέλετε να συνεχίσετε την εξερεύνηση. Συνεπώς, δεν καταφέραμε σε αυτήν την επίσκεψη να κατεβούμε στα βάθη του σπηλαίου, ίσως όμως μια άλλη φορά.

Είναι πολύ εντυπωσιακό να παρατηρεί κανείς το πόσο ζωντανό είναι αυτό το σπήλαιο! Πέρα από την πλούσια πανίδα που ήδη αναφέραμε, η οποία έχει έντονη δραστηριότητα, συνεχώς υπάρχει νερό που διαπερνά τα πετρώματα του σπηλαίου, επίσης εμφανές γεγονός. Μπορεί κανείς πολύ εύκολα να εντοπίσει σταγόνες νερού που διαπερνούν την οροφή και επιζητούν να φτάσουν μέχρι το έδαφος, δημιουργώντας έτσι τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι οι ρίζες των δέντρων που καταλήγουν να κρέμονται από την οροφή της σπηλιάς, δημιουργώντας ινώδεις κουρτίνες. Ομολογώ ότι δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο! Οι φωτογραφίες που ακολουθούν θα σας δώσουν μια εικόνα, αλλά πραγματικά το να το βλέπεις από κοντά, είναι ανεκτίμητο!

Γιατί ονομάστηκε σπήλαιο των δαιμόνων;

Ο Όσιος Αρσένιος (1800 – 1877 μ.Χ.) έδρασε και δίδαξε στην Πάρο από το 1829 μ.Χ.. Η προσφορά του και η αγιοσύνη του ήταν γνωστές σε όλους τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι σε κάθε μεγάλη ταραχή ή δυσκολία ζητούσαν τη βοήθειά του. Έτσι συνέβη και με τους κατοίκους των αγροικιών που συνόρευαν με τα κτήματα της μονής του Αγίου Γεωργίου. Οι κάτοικοι, λοιπόν, παρατήρησαν ότι τα βράδια άγριοι βόες προξενούσαν ζημιές στα κτήματα και διακινδύνευαν για να σώσουν το βιός τους. Πήγαν, λοιπόν, στον όσιο Αρσένιο που τότε κατοικούσε στη Μονή, και ζήτησαν βοήθεια.

Τότε, ο Όσιος τους ενημέρωσε ότι δεν πρόκειται για απλούς βόες, αλλά για δαίμονες που στόχο έχουν να τους πειράξουν. Όπως τους ζήτησε, οι κάτοικοι τον ενημέρωσαν μια νύχτα που ξαναήρθαν οι βόες και ο Άγιος με τον Τίμιο Σταυρό στο χέρι έσπευσε να τους αντιμετωπίσει. Σύμφωνα με γραπτές πηγές φέρεται να είπε: “Σταυρὸς Ἀγγέλων ἡ δόξα καὶ τῶν δαιμόνων τὸ τραῦμα” και έπειτα οι βόες παρέλυσαν ως νεκροί. Ο Άγιος τότε τους διέταξε να μείνουν στα βάθη του σπηλαίου ως τη Δευτέρα Παρουσία. Μέχρι τότε, το σπήλαιο καλούνταν Καλαμπάκα. Έκτοτε έμεινε να αποκαλείται: “το σπήλαιο των δαιμόνων”.

Αν σας αρέσουν οι εξερευνήσεις σε σπήλαια, ελάτε μαζί μου στην… Μπαρουτοσπηλιά! Δείτε το άρθρο από εδώ: Ανάβαση στην Μπαρουτοσπηλιά.

0 comment

Εξ-ερευνήσεις

Ανάβαση στη Μπαρουτοσπηλιά

by iopapami_admin

Ανήμερα τα Χριστούγεννα του 2022, αντί να στρωθώ στο τραπέζι με γαλοπούλα και όλα τα παρελκόμενα, πήρα τα βουνά με τον αγαπημένο μου φίλο, Γιώργο. Λάτρεις της φύσης και της εξερεύνησης και οι δύο, δεν μπορούσαμε να αφήσουμε αυτήν την ηλιόλουστη μέρα ανεκμετάλλευτη! Στο άκουσμα και μόνο μιας… Μπαρουτοσπηλιάς, ο ενθουσιασμός και η περιέργεια εκτοξεύθηκαν!

Στο δρόμο από Λιλαία προς Μαριολάτα, θα βρείτε το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και θα στρίψετε αριστερά. Υπάρχει και μια πινακίδα πριν μπείτε στον χωματόδρομο που θα σας βοηθήσει: «Μονοπάτι Αγ. Παρασκευή – Μπαρουτοσπηλιά». Στο τέλος του χωματόδρομου θα βρείτε ένα ξέφωτο όπου μπορείτε να παρκάρετε το όχημά σας. Για να βρείτε το σωστό μονοπάτι προς τη Μπαρουτοσπηλιά, θα περάσετε από ένα πρόχειρο, αυτοσχέδιο πορτάκι από παλέτα και θα μπείτε στα χωράφια. Η αλήθεια είναι πως εμείς σκεφτήκαμε ότι πίσω από το πορτάκι είναι ιδιωτικοί χώροι, όπως χωράφια, μαντριά κ.τ.λ. και είναι το τελευταίο μονοπάτι που δοκιμάσαμε. Το αναφέρω λοιπόν, για να μην μπερδευτείτε κι εσείς και χάσετε πολύτιμο χρόνο από τη μέρα σας.

Το μονοπάτι είναι βατό και καλύπτεται από πλούσια βλάστηση. Λίγο πριν φτάσετε στον προορισμό η κλίση της ανηφόρας αυξάνεται σημαντικά αλλά και πάλι δεν υπάρχει ιδιαίτερη δυσκολία. Χρειάζεται λίγη προσοχή στα κομμάτια από όπου περνά η σάρα, να μην είστε βιαστικοί. Ανεβαίνοντας θα παρατηρήσετε ότι το μονοπάτι είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου κρυμμένο από το δρόμο. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκε από τους αγωνιστές της Επανάστασης ως σημείο δράσης. Το ίδιο το σπήλαιο είναι πολύ ευρύχωρο και προσφέρει θέα σε όλο τον κάμπο της περιοχής, τα γύρω βουνά και το φαράγγι του Κακορέματος. Αποτέλεσε έτσι, μία από τις ιδανικές κρυψώνες των Ελλήνων όπου έφτιαχναν ανενόχλητοι μπαρούτι για τα όπλα τους. Εξού και η ονομασία της.

Μετά από περίπου 2,5 ώρες ανάβαση, φτάσαμε στην επιβλητική είσοδο του σπηλαίου!

Φτάνοντας στο σπήλαιο, θα νιώσετε δέος μπροστά στο τεράστιο άνοιγμα και θα θαυμάσετε την υπέροχη θέα προς το φαράγγι και τη γύρω περιοχή.

Το εσωτερικό της Μπαρουτοσπηλιάς

*Εδώ φαίνεται αρκετά καθαρά η αναλογία του πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος μπροστά στο άνοιγμα του σπηλαίου.*

Το σπήλαιο στο εσωτερικό του παραμένει ολοζώντανο και αυτό είναι εμφανές από τις σταγόνες του νερού που στάζουν συνεχώς σε διάφορα σημεία. Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες συνεχίζουν να αναπτύσσονται και το θέαμα γίνεται όλο και πιο όμορφο αλλά και απόκοσμο συνάμα, όσο πιο πολύ εμβαθύνουμε στη σπηλιά. Τα φυτά έχουν το ζωηρό τους χρώμα και αυτό αποδίδεται τόσο στο νερό που υπάρχει εκεί αλλά και στο ότι το άνοιγμα της σπηλιάς είναι τόσο μεγάλο που επιτρέπει το φυσικό φως του ήλιου να εισέρχεται μέχρι κάποιο σημείο.

Για να προχωρήσουμε την εξερεύνηση αρχίζουμε να κατεβαίνουμε στα ενδότερα με αρκετή κλίση. Ο φακός χειρός και κεφαλής κρίνεται απαραίτητος αν θέλετε να φτάσετε ως το βαθύτερο σημείο.

Δείτε το βίντεο που ακολουθεί για να πάρετε μία μικρή γεύση!

Αν ως εδώ έχουν ήδη αρχίσει να σας δελεάζουν οι φωτογραφίες, πού να δείτε και τη συνέχεια! Υπάρχει μία ακόμη είσοδος, πιο διακριτική από αυτήν που βλέπετε στο πρώτο βίντεο την οποία πρέπει οπωσδήποτε να εξερευνήσετε! Στο βάθος θα βρείτε φυσικές λεκάνες με νερό και θα νιώσετε σαν να βρίσκεστε κάπου… εντελώς αλλού! Θα αφήσω τις φωτογραφίες να μιλήσουν και ελπίζω να σας παρακίνησα αρκετά ώστε να ζήσετε και εσείς μια αντίστοιχη εμπειρία! Θα περιμένω τα μηνύματά σας στο email: ioanna@myalchemies.com. Καλή εξερεύνηση!

1 comment

Εξ-ερευνήσεις

Ο ιστορικός φάρος του Άη Γιάννη του Δέτη

by iopapami_admin

Μια μουντή μέρα του Φλεβάρη, βρέθηκα στο πανέμορφο πάρκο της Πάρου. Ήταν η δεύτερη φορά που περπάτησα στα μονοπάτια του και η αλήθεια είναι πως θέλω να πηγαίνω εκεί κάθε φορά που επισκέπτομαι το αγαπημένο μου νησί. Κάθε εποχή έχει τη δική του ομορφιά και η θάλασσα πάντα έχει ένα διαφορετικό χρώμα να σου αποκαλύψει!

Η χερσόνησος του Άη Γιάννη του Δέτη έχει μετατραπεί σε ένα υπέροχο πάρκο, κατάλληλο για κάθε είδους δραστηριότητα στη φύση. Με ιχνηλατημένες διαδρομές, τα μονοπάτια του πάρκου μπορούν να οδηγήσουν τους περιπατητές σε μαγευτικούς προορισμούς. Ένας χώρος στη φύση που περιλαμβάνει ένα υπαίθριο θέατρο με θέα στη θάλασσα, μια αμμουδερή παραλία, άγρια βράχια και έναν ιστορικό φάρο, αποτελεί τον ιδανικό προορισμό για μία εξόρμηση στη φύση. Υπάρχουν βοηθητικές πινακίδες σε κάθε μονοπάτι με πληροφορίες για την κατεύθυνση και το χρόνο που απαιτείται για την άφιξη στον προορισμό της επιλογής σας.

Ένας από τους αγαπημένους μου σταθμούς είναι το ακρωτήρι Κόρακας, όπου δεσπόζει επιβλητικός ο ομώνυμος φάρος. Ο φάρος Κόρακα λειτούργησε για πρώτη φορά το 1887 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο, όπως μας ενημερώνει η υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Παρέμεινε σβηστός κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επαναλειτούργησε το 1945. Ηλεκτροδοτήθηκε το 1986 οπότε και αντικαταστάθηκαν τα μηχανήματα πετρελαίου. Η θέα από αυτό το σημείο είναι μαγευτική και αξίζει οπωσδήποτε να περπατήσετε ως εκεί!

0 comment

Εξ-ερευνήσεις Μετά τα... φυσικά!

Στον άγνωστο ναό της Δήμητρας και της Περσεφόνης

by iopapami_admin

Η Αττική διαθέτει πολλά κρυμμένα διαμαντάκια που αξίζει να εξερευνήσει κανείς. Ασφαλώς και εγώ πηγαίνω ψάχνοντας, καθώς υπάρχουν πάρα πολλά που δεν γνωρίζω. Ωστόσο, χαίρομαι ιδιαίτερα που υπάρχουν παλιοί και νέοι φίλοι με τους οποίους προχωράμε σε εξερευνήσεις, ενώνουμε τις γνώσεις και τις πληροφορίες μας και συνεχώς ανακαλύπτουμε κάτι νέο. Αυτή τη φορά λοιπόν, μαζί με τον Σπύρο, την Χρυσαυγή, την Τατιάνα και τον Δημήτρη επισκεφθήκαμε τον ναό της Δήμητρας και της Κόρης στο Θορικό. Σε απόσταση πολύ μικρή από το αρχαίο θέατρο Θορικού, περίπου 600 μέτρων, υπάρχουν ερείπια από έναν ναό του 5ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με την επιγραφή που βρέθηκε, ανήκει στην Δήμητρα και την Περσεφόνη. Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία σήμανση από την αρχαιολογία και καμία αναφορά που να πληροφορεί το κοινό που επισκέπτεται το αρχαίο θέατρο ότι μπορεί να δει και κάτι ακόμα σε αυτήν την περιοχή. Για να φτάσει κανείς εκεί, θα πάει ψάχνοντας μέσα από χωράφια ή θα διασχίσει το ρέμα κοντά στον αρχαιολογικό χώρο. Ο ναός είναι εντελώς παρατημένος, δεν υπάρχει καμία φύλαξη του χώρου και καμία μέριμνα.

Φεύγοντας, συναντήσαμε έναν κάτοικο της περιοχής που εργαζόταν στα χωράφια του, ο οποίος μας μετέφερε το παράπονό του για την κατάντια αυτού του τόπου. Αρκετοί είναι αυτοί που γνωρίζουν και δεν μιλάνε για το συγκεκριμένο ζήτημα. Δεν υπάρχει καμία μέριμνα από την Πολιτεία για την προστασία και την ανάδειξη αυτού του αρχαιολογικού χώρου. Ο ναός αυτός έχει υποστεί πολλές λεηλασίες, τμήματα από κολόνες και αγάλματα που υπήρχαν κάποτε εκεί, έχουν αποσπαστεί από αγνώστους προς επίσης άγνωστες κατευθύνσεις. Οι κάτοικοι της περιοχής γνωρίζουν ότι αυτό συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια αλλά όσες απόπειρες και αν έκαναν για να προστατεύσουν τον χώρο ήταν μάταιες. Η αρχαιοκαπηλία ειδικά στην Ελλάδα που διαθέτει τέτοιον πλούτο δεν είναι κάτι καινούριο. Θα παραθέσω ένα έργο ζωγραφικής του Julien David le Roy που απεικονίζει ξεκάθαρα τη μεταφορά τμημάτων του συγκεκριμένου ναού με πλοία από το λιμάνι του Θορικού. Είναι πραγματικά τόσο ανάγλυφη η απεικόνιση, σαν να είχε μπροστά του την εικόνα! Κάτω δεξιά που κάποιοι δούλοι σκάβουν, αν επισκεφθείτε τον ναό θα δείτε ότι το έδαφος είναι ακριβώς έτσι. Γύρω γύρω είναι υπερυψωμένο και έχει σκαφτεί περιμετρικά, αναδεικνύοντας τις βάσεις του ναού και το μέγεθός του.

Για την ιστορία, να αναφέρω ότι ο Γάλλος αρχιτέκτονας Julien David le Roy (περ.1724/1728-1803) έφτασε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1755 και με τη βοήθεια κειμένων του Παυσανία και κάποιων Καπουτσίνων, προσπάθησε να ταυτίσει τα μνημεία σε Πειραιά, Σούνιο, Κόρινθο, Θορικό και Σπάρτη. Διεξήγαγε πολύμηνες έρευνες και πραγματοποίησε πολλές μετρήσεις ενώ στη συνέχεια έφτιαξε πολλά σχέδια, όπως αυτό που παραθέτω σε αυτό το άρθρο. Είχε κατηγορηθεί ότι οι πίνακές του δεν ήταν απόλυτα ακριβείς παρά που οι μετρήσεις των μνημείων έγιναν επί τόπου, ωστόσο ο ίδιος υποστήριζε με θέρμη την αισθητική του αναπαράσταση. Ειδικά στα μέσα του 18ου αιώνα εμφανίστηκαν στην Ελλάδα πολλοί Ευρωπαίοι περιηγητές με σκοπό την καταγραφή και απεικόνιση των μνημείων, ενώ επί της ουσίας οι περισσότεροι προχώρησαν σε εμπόριο αρχαιοτήτων. Ενδεικτικά να αναφέρω τους δύο Βρετανούς, τον James Stuart (1713-1788) και τον Nicholas Revett (1720-1804), οι οποίοι παρέμειναν για περίπου τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα και εξέδωσαν ένα βιβλίο με τις αρχαιότητες των Αθηνών το 1762.

Την ημέρα που επισκεφθήκαμε τον ναό βρήκαμε φρέσκα λουλούδια και καρπούς τοποθετημένα ευλαβικά σε έναν κίονα. Πιθανότατα πολύ πρόσφατη προσφορά στις θεότητες.

Ας επιστρέψουμε όμως στον υπέροχο ναό της Δήμητρας και της Κόρης! Παρά τις βεβηλώσεις και τις αλλοιώσεις που έχει δεχτεί, ο χώρος αποπνέει μία πολύ καθαρή αύρα και σίγουρα θα αισθανθείτε μια θετική ενέργεια, αν τον επισκεφθείτε.

Η Δήμητρα ήταν η θεά της γης, της γονιμότητας, ερμηνεύεται και ως αθάνατη πηγή της ζωής. Η κόρη της η Περσεφόνη, είναι μια χθόνια θεότητα η οποία έγινε βασίλισσα του Κάτω Κόσμου στο πλευρό του Πλούτωνα που την απήγαγε. Έχουμε λοιπόν το δίπολο ζωή και θάνατος μέσα από την μητέρα και την κόρη. Όπως η φύση πεθαίνει και αναγεννάται με τις εποχές, σε έναν χρόνο κυκλικό και όχι γραμμικό, έτσι παρομοιάζεται και η γέννηση και ο θάνατος του ανθρώπου. Η γη, το χώμα, χωρίζει τον πάνω από τον κάτω κόσμο και οι δύο γυναικείες θεότητες – σύμβολα έχουν αντίστοιχα το ρόλο τους σε αυτό. Η μία συμπληρώνει την άλλη, δεν μπορεί να υπάρχει η μία χωρίς την άλλη. Μετά το θάνατο έρχεται ξανά η αναγέννηση και η ελπίδα. Αντίστοιχα και στη ζωή, αφότου θρηνήσουμε τις απώλειές μας όπως η Δήμητρα την Κόρη που απήχθη, θα έρθει ξανά η ανανέωση, η ελπίδα και η ζωή όπως η Κόρη που επιστρέφει στη μητέρα της από τον κόσμο των νεκρών.

*Τμήμα από το σωζώμενο πάτωμα του ναού όπου φαίνονται τα δεσίματα ανάμεσα στις πλάκες.*

Θα χαρώ να λάβω σχόλια, εντυπώσεις και προτάσεις για νέες εξερευνήσεις στο email: ioanna@myalchemies.com.

0 comment

Εξ-ερευνήσεις Μυθικές Ιστορίες

Οι ήρωες της Αντιπάρου

by iopapami_admin

Σε πρόσφατη επίσκεψή μου στην πανέμορφη Αντίπαρο, βρέθηκα στον Άη Γιώργη. Ο φίλος μου ο Στέφανος επέμενε ότι θα μου αρέσει πάρα πολύ αυτό το μέρος του νησιού και είχε απόλυτο δίκιο. Πέρα από τη φυσική ομορφιά του τοπίου, εδώ υπάρχει μία πολύ σημαντική ιστορία για τους ήρωες της εθνικής αντίστασης.

Μεταφερόμαστε στο 1941 όταν ο Κρητικός Ιωάννης ή «Χάρης» Γραμματικάκης ξεκίνησε να φυγαδεύει με καΐκια Άγγλους και Νεοζηλανδούς προς την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Ο τολμηρός «Χάρης» φυγάδευσε έξι Άγγλους αξιωματικούς στην Αίγυπτο και προκάλεσε έτσι το ενδιαφέρον της Intelligent Service η οποία ήθελε να συνεργαστεί μαζί του ώστε να συνεχιστούν τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Ο Χάρης είχε το δικό του δίκτυο συμπατριωτών που του παρείχαν κάλυψη και έτσι ορίστηκε μια άτυπη μυστική συμμαχική βάση στην Αντίπαρο. Στα αρχεία των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών καταχωρήθηκε με το κωδικό όνομα CONIA. Έτσι, ο Γραμματικάκης παραλάμβανε Άγγλους από την Αττική και τους πήγαινε στην Αντίπαρο, ώστε υποβρύχια να τους παραλάβουν από τον όρμο του Δεσποτικού και να τους φυγαδεύσουν. Η συνδρομή των Αντιπαριωτών ήταν καταλυτική για την επιτυχία των επιχειρήσεων, ωστόσο σε πολλούς κόστισε την ίδια τους τη ζωή. Σημαντικοί αρωγοί στο τολμηρό αυτό έργο ήταν οι αδελφοί Πατέλη, ο Σπύρος Τζαβέλας, ο βρετανός λοχαγός Τζον Άτκινσον και πολλοί ακόμα.

Ανάμεσά τους ξεχωρίζει και μια γυναικεία μορφή, η Αλεξάνδρα Πούμπουρα. Μέλος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, συνέβαλε στη φυγάδευση Άγγλων και Ελλήνων αξιωματικών από την Αθήνα. Όπως σε κάθε σημαντική ιστορική στιγμή της πατρίδας μας υπάρχει και μία προδοσία, έτσι συνέβη και αυτή τη φορά. Στις 9 Δεκεμβρίου του 1941 η Πούμπουρα συνελήφθη και παρά τα βασανιστήρια που υπέστη δεν πρόδωσε τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι κατοχικές δυνάμεις είχαν εξαγριωθεί γνωρίζοντας ότι κάτι ύποπτο συμβαίνει στην Αντίπαρο και αποφάσισαν να κάνουν εφόδους στις αγροικίες των Αντιπαριωτών. Έτσι, την παραμονή των Θεοφανείων οι Ιταλοί πραγματοποίησαν έφοδο στην οικία του Σπύρου Τζαβέλα στον Άη Γιώργη όπου βρήκαν δεκάδες Άγγλους στρατιώτες, τον λοχαγό Άτκινσον και τον Κύπριο υπολοχαγό Κυπριάδη. Ακολούθησε συμπλοκή και οι Ιταλοί προχώρησαν σε μαζικές συλλήψεις και άγρια βασανιστήρια με στόχο την αποκάλυψη όλων των αντιστασιακών. Ο «Χάρης» κατάφερε να διαφύγει και τελικά απεβίωσε το 1977. Ωστόσο, έπειτα από μία συνοπτική παρωδία δίκης, καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Τζον Άτκινσον, Κώστας Κυπριάδης, Σπύρος Τζαβέλας, Φραγκίσκος Τσαντάνης και Βασίλης Πατέλης. Εκτελέστηκαν στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς. Σε θάνατο επίσης καταδικάστηκαν οι Ιωάννης Πατέλης, Γεώργιος Καπούτσος, Γιάννης Τσαντάνης αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια λόγω του ότι ήταν πολύτεκνοι.

Τον Ιούνιο του 1943 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Παριανοί Γεώργιος Ζαμπέτας, Μιχάλης Κρίσπης, Ιάκωβος Ραγκούσης, Αργύρης Μαρινόπουλος και Βέρο Λικέρι. Ωστόσο, αργότερα τους δόθηκε χάρη. Δεκάδες Παριανοί και Αντιπαριώτες καταδικάστηκαν σε ισόβια φυλάκιση για τη μυστική βάση της Αντιπάρου, οδηγήθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης από τα οποία δεν επέστρεψαν ποτέ.

Προς τιμήν των ηρώων έχει τοποθετηθεί αυτό το μνημείο στον όρμο του Άη Γιώργη δίπλα από το εκκλησάκι και κάθε χρόνο τιμώνται οι πεσόντες της «επιχείρησης Αντίπαρος».

Πηγές: Μηχανή του χρόνου, cyclades24.gr, paros24.gr
Φωτογραφικό υλικό από προσωπική αυτοψία.

0 comment

Εξ-ερευνήσεις Μυθικές Ιστορίες

Επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου

by iopapami_admin

Είναι γεγονός πως το νησί της Πάρου βρίσκεται μες στην καρδιά μου! Το επισκέπτομαι όσο πιο συχνά μπορώ και κάθε φορά ανακαλύπτω κάτι νέο. Είτε πρόκειται για μοναστήρια με πλούσια ιστορία, είτε για απαράμιλλης ομορφιάς φυσικά τοπία, σπήλαια, γραφικά χωριουδάκια ή κάστρα, η Πάρος είναι ένα νησί που δεν σταματά να με εκπλήσσει. Αυτή τη φορά επισκέφθηκα το Αρχαιολογικό Μουσείο που βρίσκεται στην Παροικιά, πολύ κοντά στην φημισμένη Εκατονταπυλιανή.

Το Μουσείο, αποτελείται από τρεις αίθουσες και έναν υπαίθριο χώρο, στον οποίο δεσπόζει ένα ψηφιδωτό δάπεδο των ρωμαϊκών χρόνων. Μπορείτε, επίσης, να δείτε τεφροδόχους, σαρκοφάγους κλασικής και ρωμαϊκής εποχής, κυκλαδικά εδώλια, κοσμήματα, αμφορείς κ.ά. Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από ανασκαφές στην Πάρο, την Αντίπαρο και τα γύρω νησάκια, όπως το Δεσποτικό.

Μοναδικά ευρήματα, όπως εδώλια που βρέθηκαν στον Σάλιαγκο, μας μεταφέρουν στο 5.000 π.Χ.! Αυτό είναι και ένα από τα στοιχεία που γοητεύουν τους επισκέπτες, ότι, δηλαδή, η Πάρος παρουσιάζει μέσα από τα ευρήματα αδιάλειπτη ανθρώπινη δραστηριότητα ήδη από την Νεολιθική εποχή. Για να μην σας κουράσω με πολλές λεπτομέρειες, θα σταθώ σε κάποια εκθέματα που μαγνήτισαν την προσοχή μου. Ελπίζω να σας δελεάσω αρκετά, ώστε να θέλετε να δείτε αυτά και ακόμη περισσότερα από κοντά!

Πριν μπούμε σε λεπτομέρειες, θέλω να πω ένα μεγάλο “ευχαριστώ” στους εργαζομένους του μουσείου. Με υποδέχτηκαν με χαμόγελο και απάντησαν πρόθυμα στις ερωτήσεις μου. Υπέροχοι και φιλόξενοι άνθρωποι, ήταν χαρά μου που τους γνώρισα!

Εντυπωσιακά εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου

Η περίφημη Γοργώ, μας μεταφέρει στα μέσα του 6^ου π.Χ. αιώνα. Με τα φτερά της κλειστά στο μέσο της πλάτης, ακουμπούσε και με τα δύο πόδια σε μαρμάρινη κεραμίδα. Με το αριστερό της χέρι κρατά το κεφάλι του φιδιού, που είναι τυλιγμένο γύρω από τη μέση της, ενώ το δεξί ακουμπά στον γοφό της. Το κεφάλι,δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με τον κορμό, συνδυάζει έντεχνα ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά, όπως η γυναικεία κόμμωση, με τα συνήθη αποτροπαϊκά στοιχεία της Γοργούς: κρεμασμένη γλώσσα, δόντια κάπρου, διογκωμένα μάτια. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ένδυμα της Γοργούς. Ο χιτώνας, από το λαιμό ως τη μέση της μορφής, είναι φολιδωτός και είναι ζωσμένος με ένα φίδι. Το τελείωμα του χιτώνα διακοσμείται από μαίανδρο.

Πρόκειται για την πρώτη απεικόνιση Γοργούς σε άγαλμα. Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο σε αυτή τη μυθική μορφή και να τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα. Γοργώ ή Μέδουσα λεγόταν ένα φοβερό τέρας που κατοικούσε μακριά στη Δύση, πέρα από τον Ωκεανό. Η Γοργώ ήταν θνητή, γεννημένη από τις θαλάσσιες θεότητες, τον Φόρκυ και την Κητώ. Eίχε δύο αθάνατες αδελφές: τη Σθενώ και την Ευρυάλη.

Η Γοργώ, είχε ένα απαίσιο, στρογγυλό και πάντοτε θυμωμένο πρόσωπο, με γουρλωμένα μάτια, ορθάνοιχτο στόμα με δόντια κάπρου, κρεμασμένη γλώσσα και φίδια στα μαλλιά ή γύρω από τη μέση της. Όποιος αντίκρυζε το φρικτό αυτό πρόσωπο ή συναντούσε το βλέμμα της, που ήταν σαν αστραπή, πέτρωνε αμέσως. Η Γοργώ ήταν κατάμαυρη, είχε φτερά και μπορούσε να πετά γρήγορα στους αιθέρες.

Κατά τους γνωστότερους μύθους ο Περσέας, γιος του Δία και της Δανάης, αποκεφάλισε τη Μέδουσα με τη βοήθεια της Αθηνάς και του Ερμή. Από το λαιμό της τότε ξεπήδησαν ο Πήγασος και ο Χρυσάορας, που ήταν παιδιά του Ποσειδώνα. Το κεφάλι της Μέδουσας, που είχε τερατώδη δύναμη, προσέφερε ο Περσέας στην Αθηνά. Έκτοτε η Αθηνά φέρει το γοργόνειο, όπως λέγεται το κεφάλι της Γοργόνας, προσαρτημένο στην αιγίδα της (δέρμα γίδας που έφερε η θεά στο στήθος).

Σ’ όλη την Ελλάδα, ως το τέλος της αρχαιότητας, το γοργόνειο χρησιμοποιείτο ως φυλακτό με αποτρόπαια δύναμη (ικανή να αποτρέπει κάθε κακό). Οι πολεμιστές το απεικόνιζαν στην εξωτερική επιφάνεια της ασπίδας τους και οι πόλεις εντοίχιζαν μεγάλο λίθινο γοργόνειο σε εμφανές μέρος του τείχους.

Η ανάγλυφη αυτή πλάκα ζωφόρου με παράσταση λιονταριού που κατασπαράζει ταύρο, είχε τοποθετηθεί στο δάπεδο του αιθρίου της Εκατονταπυλιανής, όπου βρέθηκε τη δεκαετία του 1960. Πιθανότατα προέρχεται από το λεγόμενο Αρχιλόχειο, ταφικό μνημείο προς τιμή του μεγάλου λυρικού ποιητή της Πάρου, του Αρχίλοχου, ο οποίος κατά την παράδοση έπεσε πολεμώντας εναντίον των Ναξίων και ετάφη κοντά στον ποταμό Έλντα, όπου και ιδρύθηκε το Αρχιλόχειο. Γύρω στο 500 π.Χ.

Το άγαλμα της Νίκης είναι ένα αριστουργηματικό έργο τη Παριανής και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής πλαστικής του 5ου αιώνα π.Χ. Βρέθηκε πριν το 1935 στο Κάστρο της Παροικιάς. Πρόκειται για νεανική γυναικεία μορφή που φορά πέπλο και σανδάλια στα πόδια. Λείπουν το κεφάλι, τα φτερά και τα χέρια.

Το κεφάλι της Νίκης ήταν γυρισμένο προς τα αριστερά, το αριστερό της χέρι ήταν υψωμένο, ενώ με το δεξί συγκρατούσε το πέπλο της, που άνοιγε στα πλάγια. Εμπρός ο πέπλος κολλά στο σώμα που διαγράφεται κάτω από το λεπτό ύφασμα. Το δεξί πόδι είναι μετέωρο ενώ με το αριστερό πατά στα δάκτυλα, γέρνοντας μπροστά, σαν να κατεβαίνει από ψηλά. Σύμφωνα με τον Rubensohn ήταν τρόπαιο, που στήθηκε στο κέντρο της πόλης μετά τη νίκη των Παριανών εναντίον της Αθηναίων, που είχαν πολιορκήσει την Πάρο με αρχηγό τον Μιλτιάδη, Γύρω στο 480 π.Χ.

Άγαλμα από το ιερό της Αρτέμιδος στο Δήλιο. Σύμφωνα με την επιγραφή που υπάρχει εμπρός από τα πόδια της κόρης, ώστε να είναι ορατή από τους θεούς, που βρίσκονται ψηλά, αφιερώνει στη θεά Άρτεμη η Αρηίς, η κόρη του Τεισήνορα. Βρέθηκε το 1899 κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του ιερού του Δηλίου. Χρονολογείται γύρω στο 360 π.Χ.

Υπάρχον πολλά ακόμη εκθέματα για τα οποία θα ήθελα να παραθέσω τις φωτογραφίες και τις διαθέσιμες πληροφορίες, αλλά ίσως είναι καλύτερα να τα εξερευνήσετε μόνοι σας. Ενδεικτικά θα αναφέρω ότι μπορείτε να δείτε την παλαιότερη σωζόμενη ελληνική επιτύμβια στήλη, αγγεία από τον προϊστορικό οικισμό του Κάστρου της Παροικιάς και αμφορείς γεωμετρικών χρόνων με παραστάσεις από σκηνές μάχης την μοναδική τεχνική της απόδοσης μορφών σε αυτά με παχύ λευκό χρώμα, αντί για τη μελανή σκιαγραφία.

Μπορείτε επίσης να δείτε αιγυπτιακά ειδώλια και αντικείμενα από φαγεντιανή που βρέθηκαν στο νησί, όπως αυτά στα αριστερά.

Πληροφορίες: Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου.

0 comment

Εξ-ερευνήσεις

Περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο Θίσβης

by iopapami_admin

Τα ταξίδια με το αυτοκίνητο είναι από τα αγαπημένα μου, καθώς πάντα φροντίζω να βγω εκτός της προδιαγεγραμμένης διαδρομής ώστε να επισκεφθώ διάφορα σημεία ενδιαφέροντος που βρίσκονται σε κοντινές αποστάσεις. Έτσι και αυτή τη φορά, επιστρέφοντας στην Αθήνα από ένα ολιγοήμερο ταξίδι στον αγαπημένο μου Παρνασσό, έκανα μία παράκαμψη στο χωριό Θίσβη της Βοιωτίας για να δω τα υπολείμματα της αρχαίας ακρόπολης και των πύργων της!

Η Θίσβη στη μυθολογία

Σύμφωνα με τον Παυσανία (Βοιωτικά), αρχαία Θίσβη έλαβε το όνομά της από τη νύμφη Θίσβη. Η νύμφη Θίσβη κατά τη μυθολογία ήταν κόρη του ποτάμιου θεού Ασωπού. Ο Πύραμος την ερωτεύτηκε και την κατεδίωξε. Τότε, οι θεοί την μεταμόρφωσαν σε πηγή, όπως και τον Πύραμο. Κατά άλλη εκδοχή του μύθου περί του συγκεκριμένου έρωτα, όταν η Θίσβη κατάλαβε ότι έμεινε έγκυος από τον Πύραμο, αυτοκτόνησε. Ύστερα αυτοκτόνησε και ο ίδιος ο Πύραμος. Έτσι, οι θεοί μεταμόρφωσαν τον Πύραμο σε ποταμό και την Θίσβη σε πηγή. Το νερό της γινόταν ρυάκι και συναντούσε τον ποταμό Πύραμο ο οποίος διέρεε τη χώρα των Κιλίκων.

Ιστορικά στοιχεία και αναφορές για τη Θίσβη

Σύμφωνα με τα ευρήματα, η Θίσβη κατοικούνταν ήδη από το 2.000 π.Χ περίπου. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική Βοιωτία, στις νότιες παρυφές του όρους Ελικώνα. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα την αναφέρει στον κατάλογο των πλοίων, μεταξύ των πόλεων που έλαβαν μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο. Επίσης, την αποκαλεί «πολυτρήρωνα», εξαιτίας του μεγάλου αριθμού περιστεριών που ζούσαν στην περιοχή του επινείου της.

Ο Παυσανίας τον 2^ο αιώνα μ.Χ. μας πληροφορεί για την ύπαρξη ιερού του Ηρακλή στην περιοχή και τη διοργάνωση γιορτής προς τιμήν του. Ευρήματα στην ακρόπολη της Θίσβης μαρτυρούν ότι στην περιοχή λατρευόταν ο Ηρακλής, ο Διόνυσος και ο Ερμής.

Τα ερείπια καταδεικνύουν δύο οχυρωμένες ακροπόλεις. Η Άνω Ακρόπολη, ή αλλιώς Παλαιόκαστρο, οικοδομήθηκε σε τέσσερις φάσεις, από τα Αρχαϊκά χρόνια έως τα Υστερορωμαϊκά – Παλαιοχριστιανικά. Παρέμεινε σε χρήση μέχρι και την υστεροβυζαντινή περίοδο. Η Κάτω Ακρόπολη, ή αλλιώς Νεόκαστρο, χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια ενώ πραγματοποιήθηκαν κατασκευές και κατά τη Βυζαντινή εποχή. Οι φωτογραφίες που παραθέτω δείχνουν τα τείχη και τον πύργο των ελληνιστικών χρόνων, στην Κάτω Ακρόπολη.

Σε πολύ κοντινή απόσταση, διακρίνεται ένας κυλινδρικός πύργος. Αυτός ο πύργος ανάγεται στα μεσαιωνικά χρόνια, πιθανότατα κατά τον 13^ο αιώνα. Πρόκειται για έργο της φράγκικης ή της καταλανικής περιόδου. Το σωζόμενο ύψος φτάνει τα 4 μέτρα και η εξωτερική διάμετρος περίπου τα 5 μέτρα. Πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε για να ελέγχει το ανατολικό πέρασμα του λόφου, καθώς δεν αποτελεί μέρος κάποιας οχύρωσης. Βρίσκεται απομονωμένος σε σημείο που δεν υπάρχει ορατότητα από τον τετράγωνο πύργο.

Άποψη του μεσαιωνικού κυλινδρικού πύργου.

Ο τετράγωνος πύργος της οχύρωσης έχει διαστάσεις 6,10 Χ 6,10 μέτρα ενώ το πάχος του τοίχου του είναι 1,36 μέτρα! Διατηρείται σε ύψος 7,20 μέτρων ωστόσο το αρχαίο του τμήμα φτάνει μέχρι τα 4,5 μέτρα. Το υπόλοιπο κομμάτι οφείλεται σε μεταγενέστερες επισκευές και προσθήκες, κυρίως μεσαιωνικές.

Αν βρεθείτε στην περιοχή, αξίζει να πραγματοποιήσετε μία περιήγηση στην αρχαία Θίσβη. Τα ελληνιστικά τείχη και η όμορφη τοποθεσία θα σας γεμίσουν με πλούσιες εικόνες και θα σας γυρίσουν πίσω στο χρόνο!

0 comment

Newer Posts

Older Posts